Honderd jaar christelijk gereformeerd Aalten beschreven

Een preekje onder het hooi

Het boek ”Vanwege Zijn trouw (1897-1997). 100 jaar Christelijke Gereformeerde Kerk te Aalten” is goed gedocumenteerd, accuraat samengesteld, integer beschreven en mooi geïllustreerd. We treffen er een leerzaam en helder stuk over de Afscheiding in aan. Het is de moeite waard in deze originele weergave te lezen wat er werkelijk heeft plaatsgevonden.

Veel hervormde predikanten rond 1830 geloofden in de goedheid van de mens. Schuld en verzoening kwamen in de prediking nauwelijks aan de orde. De predikanten waren het niet eens met de Dordtse Leerregels die de verlorenheid van de mens leren en de vrije soevereine genade van God. Geen wonder dat verschillende mensen die de Heere vreesden, het niet meer in de Hervormde Kerk konden uithouden. Ze kerkten bij ds. A. Brummelkamp, afgescheiden predikant te Hattem. Deze liet beslist niet zingen uit het gezangboek. Dat was de voornaamste reden dat Brummelkamp werd afgezet als predikant. Hij preekte onder andere in een boerderij te Aalten.

De Heere zegende de trouwe prediking naar Schrift en belijdenis. Zondaren kwamen tot bekering. Zo gebeurde het dat een afgescheiden dominee in een boerderij preekte, terwijl twee jonge mannen zich in het hooi hadden verstopt met de bedoeling onder de preek te gaan spotten en de dienst te verstoren. Ze hadden daarvoor een harmonika meegenomen. Maar wat gebeurde er? Het Woord Gods trof hun hart, zodat zij met ingehouden adem gingen luisteren. De preek is voor hen tot eeuwige zegen geweest. Later zijn die twee jonge mannen kerkenraadsleden geworden.

Varsseveld
Er zijn meer voorbeelden. De Heere werkte heel duidelijk in zondaarsharten. Van heinde en ver kwamen mensen –lopend– naar de kerkdienst; soms 12 kilometer heen en 12 kilometer terug. Doordat ze een goede burgemeester hadden, waren de vervolgingen van de Afgescheidenen te Aalten minder streng dan op andere plaatsen.

In Varsseveld kwam in 1837 een gemeente tot stand en kort daarop te Aalten. In 1844 verrees een kerkgebouw. Ds. D. Breukelaar werd in 1846 de eerste predikant van de Afgescheidenen te Aalten. Hij bleek een toegewijd werker en heeft er vele jaren mogen dienen. Kon hij door omstandigheden zelf een keer geen catechisatie geven, dan deed zijn vrouw dat. Ds. Breukelaar werd ook de grondlegger van de eerste christelijke school in Aalten. Boeiend is het om te lezen hoe een fors aantal Afgescheidenen naar Amerika emigreerde.

Bezwaarden
De Doleantie van 1886 wordt vermeld. Ze bracht een groot ledenverlies voor de Hervormde Kerk. Nu waren er twee kerken die met de Nederlandse Hervormde Kerk gebroken hadden. De landelijke synodes besloten, ondanks bezwaren van ds. F. P. L. C. van Lingen, ds. Jac. Wisse en anderen, in 1892 tot vereniging. De plaatselijke vereniging bleek in Aalten een moeizaam proces. Kanselruil en gemeenschappelijke diensten lagen bijvoorbeeld heel gevoelig. Naarmate de twee kerken meer toenadering zochten, voelden verschillende broeders zich meer en meer bezwaard. Dit leidde ertoe dat een aantal mensen zich in 1897 afscheidden; de christelijke gereformeerde kerk kwam opnieuw tot openbaring. Regelmatig sloten zich nieuwe leden aan. Al spoedig verrees een aardig kerkgebouw, na enkele jaren gevolgd door een pastorie.

De kerkenraad sprak (november 1899!) over de wereldgelijkvormigheid bij de jeugd der gemeente. De broeders wilden de jeugd zo veel mogelijk waarschuwen voor de zonden en bij de ouders erop aandringen dat ze erop zouden toezien met wie hun kinderen verkeerden. De kerkenraad wilde de ouders wijzen op hun verplichting werkzaam te zijn, opdat het opkomend geslacht zou leren wandelen in de vreze des Heeren.

In 1924 kon een nieuw en groter kerkgebouw in gebruik genomen worden. Het metselwerk kostte nog geen 5800 gulden. In de jaren twintig werd op de kerkenraadsvergaderingen veelvuldig gesproken over het geestelijke leven. De broeders namen er duidelijk de tijd voor.

We lezen verder van de kerk in de bezettingsjaren, het verenigingsleven, de verhouding tot andere kerken en een beknopte geschiedenis van de orgels in deze christelijke gereformeerde kerk.