Recensie door ds. C. den Boer - 13 januari 1999

Dr. J. T. Nielsen behandelt boek der Handelingen

Een praktische bijbelverklaring

In de serie Tekst en Toelichting verscheen onlangs het eerste deeltje over het boek Handelingen (tot hoofdstuk 14:28) van de hand van dr. J. T. Nielsen, emeritus hoogleraar Nieuwe Testament (Brussel). Het draagt als titel ”Handelingen I, Een praktische bijbelverklaring”. Nielsen schreef eerder het deel over 2 Korinthe in deze serie.

Metterdaad wordt ons hier in voor de geïnteresseerde bijbellezer goed verstaanbare taal en in kort bestek een perikoopsgewijze behandeling van de eerste veertien hoofdstukken van Handelingen geboden, waar we heel blij mee zijn. Nielsen geeft eerst een eigen vertaling van de bijbelverzen en koppelt daar vervolgens een sobere en heldere uitleg aan. Hier en daar geeft hij ook omschrijvingen van enkele kernwoorden van de Griekse grondtekst waarvan hij ons de smaak wil doen te pakken krijgen. Een vrij uitvoerige literatuurlijst kan ons overigens verder helpen in de bestudering van het boek Handelingen.

Zoals gebruikelijk laat de schrijver aan de behandeling van het eerste deel van Handelingen ook een Inleiding voorafgaan, waarin hij informatie geeft over het ontstaan van het bijbelboek (auteur, adres, datering, compositie). Daarbij viel het mij op dat Nielsen zowel het Evangelie naar Lukas als het boek Handelingen laat dateert (na 80 na Chr.). Het bewijs daarvoor ontbreekt. Mijns inziens is er niets op tegen om Handelingen minstens vijftien jaar eerder te dateren.

Context
Tekst en Toelichting is een bijbelverklaring die vooral ook wil ingaan op de vragen die de bijbellezer bij het lezen van de Bijbel voelt opkomen. Nielsen brengt die vragen ook regelmatig ter sprake. Daarbij probeert hij vanuit de Joodse/ Hellenistische en Romeinse context van het Nieuwe Testament de achtergronden van het in Handelingen beschrevene toe te lichten en voor ons bevattelijk te maken. Hij doet dat met grote kennis van zaken.

Een voorbeeld hiervan is het in Handelingen 1 verhaalde over de tenhemelopneming van Jezus. De idee van een tenhemelopneming van een bijzonder mens (de Romeinse keizer bijvoorbeeld) was bij de lezers van Lukas' boek bekend. Maar Lukas, aldus Nielsen, „beoogt veel meer dan alleen maar een toen gangbaar motief onder woorden te brengen.” Hij wil de verhoging van Jezus Christus tot bij God in de hemel duidelijk omschrijven en doet dat met termen en taalkundige beelden die het voor de mensen van toen aanschouwelijk en realistisch maakten. Daarbij blijft staan: „Niet de keizer van Rome is voor Lukas de Heiland voor de wereld, maar Jezus Christus.”

Uniek
Intussen, zo zouden wij hierbij willen opmerken, is met deze benadering voor de mens van de 20e eeuw het historische en unieke karakter van de hemelvaart van Jezus Christus niet bewezen en ook niet duidelijk gemaakt. Het blijft een aanbiddelijk wonder.

Ik voeg ten slotte aan alles nog een enkele kanttekening toe. In hoofdstuk 9 van het boek Handelingen komt de bekering van Saulus van Tarsen ter sprake. Nielsen zegt daarvan, dat hij het woord ”bekering” hier niet terecht vindt. Het was immers „de God der Joden die Zich openbaarde aan hem in Jezus, de Messias.” En dat was voor hem geen vreemde God. Paulus' ommekeer betekende voor hem een nieuwe 'way of life'.

Het is begrijpelijk dat Nielsen dit zo zegt. Maar als hij even verderop (blz. 114) schrijft dat met de verschijning van Jezus aan Paulus voor hem ook een nieuw verstaan van de Schriften van het Oude Testament, de Joodse wet met zijn geboden en verboden gegeven was, zou ik met klem willen vragen, of niet juist dát Paulus' bekering uitmaakte. Paulus heeft in zijn bekering leren breken met de misvatting van zijn vroegere Joodse geloof, namelijk dat de mens gered wordt door de werken der wet. Waarvan akte in al zijn brieven.

Het zojuist genoemde doet niets af van mijn waardering voor het werk van Nielsen. Ik zou dit deel uit de serie Tekst en Toelichting daarom ook graag willen aanbevelen bij alle geïnteresseerde bijbellezers en in het bijzonder bij alle kerkelijke werkers en/ of kringleiders die zich verdiepen willen in de boodschap van het boek Handelingen.