Ds. Harders gang door verpleeghuis lijkt soms een doolhof

Het leven is niet alleen leven

„Ben jij de dominee?” Dan volgt een term die duidelijk maakt dat de predikant kan vertrekken. Hij blijft echter in verwarring staan bij de demente vrouw. Er ontstaat een „spelletje”. De vrouw kijkt stiekem of „de dominee” er nog staat. Dan doet ze haar ogen weer stijf dicht. Dan opeens gaan haar ogen wijd open. „U bent de dominee? Nou dan moet u maar eens luisteren.” „En ze vertelt haar verhaal over God, geloven, vechten, verdriet, vreugde.”

Het eerste pastorale gesprek in het Amersfoortse verpleeghuis De Lichtenberg is ds. Timon Harder lang bijgebleven. Zo lang dat hij deze en andere ervaringen opschreef in de bundel ”Soms lijkt mijn leven een doolhof”. Het is een relaas van indrukwekkende ervaringen met mensen aan het eind van hun leven.

Zoals deze. De vrouw liep tegen de zeventig. De dokter had longkanker bij haar geconstateerd, met uitzaaiingen. Het bericht overviel haar. Ze wist niets te zeggen. Tot op dat moment. „Weet je”, zei ze, „onze lieve Heer is er toch!” Ze zei dat niet als een vraag, maar als een realiteit. Zo had ze heel haar leven met Hem geleefd. Ze maakte van Hem geen wonderdokter, aldus ds. Harder. Hij noemt dit een voorbeeld van gezonde gezindheid.

„Ik ga voor eeuwig verloren.” Dat waren de woorden van een man van ver in de tachtig. „Ik werd er koud van. Dat heb ik hem ook gezegd. (...) Het raakte hem. En toch, hij herhaalde het: Ik weet het, ze hebben het mij van jongs af aan verteld.” „Ik ben nog geneigd om te denken dat dít niet de bedoeling van deze 'vertellers' is geweest. Toch blijft dit bij mensen hangen. Zo worden mensen voor hun leven vervormd. Zo ook wordt de God van deze mensen vervormd. Wie van geloven een systeem maakt, maakt de mensen tot gevangenen van dat systeem. Dát noem ik ongezonde gezindheid”, aldus de christelijke gereformeerde predikant.

Donker en toch licht
Ds. Harder beschrijft mooi en meeslepend situaties van mensen in de donkere fase van hun leven. Of van mensen die juist het Licht tegemoet gaan. Met telkens associaties met bijbelse of andere verhalen.

De verpleeghuispastor ontmythologiseert ook de gezondheidscultuur –of was het gezondheidskul?– van de huidige tijd. Ziekte kan leiden tot een moderne vorm van uitstoting. Sterven wordt niet geaccepteerd, maar weggedrukt. Mag een mens ook nog sterven? vraagt ds. Harder.

Elders probeert de auteur een antwoord te vinden op de vraag of mensen over hun eigen leven mogen beschikken. Hij komt tot het antwoord: „Zelf beslissen en beschikken behoort tot het eigene van de mens, maar altijd in relatie tot de ander of de Ander”, om vervolgens het recht op zelfbeschikking toch af te wijzen. Echter niet duidelijk op grond van het feit dat die Ander beschikt over leven en dood.

Op dit punt lijkt het alsof Tiemen Harder jr., die voor de vormgeving zorgde, het woord ”dwaallicht” niet alleen spottenderwijs op de titelpagina heeft gezet. Desalniettemin is het lezen van dit boek een verrijking. Het laat zien dat het leven niet alleen leven is.