Recensie door dr. W. H. Velema - 28 oktober 1998

Marijke Verduyn interviewt een generatie theologen

De oogst van de secularisatie

Niet minder dan vijftien bekende Nederlandse theologen vertellen in “De grote woorden voorbij” aan freelance journalist en theoloog Marijke Verduyn de geschiedenis van het geloven en theologie bedrijven. Zij zijn allen emeritus. Zij hebben hun kerkelijke en theologische loopbaan achter zich.

Wie geïnteresseerd is in deze mensen, ontvangt hier details uit hun biografie. Soms dacht ik: de schrijfster-interviewer heeft iets van een voyeur, een gluurder in de privé-ervaring van de ondervraagden. Dezen hebben tamelijk openhartig op indringende vragen geantwoord. Kennelijk vonden zij het gesprek niet te vrijpostig.

Het is boeiend te lezen waar elk van de besproken auteurs vandaan komt, hoe zijn opvoeding, scholing en vorming verlopen is. Er is één vrouw bij, mevrouw prof. Halkes, en een hoogleraar uit Leuven, prof. Mertens. Het is nauwelijks meer schokkend dat velen van de besproken theologen een flinterdun geloof hebben overgehouden. Hun christelijk geloof is voor hen meestal vermengd met positieve waardering van andere godsdiensten. Die hebben wij juist als christenen nodig voor ons eigen geloof, zeggen zij. Prof. Graafland is op dit punt een uitzondering. Bij hem voelen wij ons het dichtst staan. Zijn grondstelling is: de leer raakt het hart steeds minder.

Bezegeling
Toen ik hiervoor de uitdrukking 'nauwelijks meer schokkend' gebruikte, bedoel ik daarmee: eigenlijk wisten we dat al wel, uit artikelen en boeken van de besproken auteurs. Nu wordt het door hen met de mond beleden. Het boek is een bezegeling van wat de auteurs hebben geschreven. Hun publicaties worden aan het eind van het gesprek opgesomd, evenals functies die ze hebben bekleed. Aan het gesprek gaat een foto vooraf.

De titel is een bekende hedendaagse uitdrukking. Wie er in relatie tot de besproken theologen over nadenkt, komt voor de vraag te staan of zij aan het einde van hun leven pas de grote woorden voorbij zijn, dan wel of dit reeds aan het begin van hun ontwikkeling zo was. De lezer moet zelf maar een antwoord op deze vraag zien te vinden. Het is duidelijk dat met de grote woorden bedoeld wordt het orthodoxe geloof van de Kerk der eeuwen. Prof. Graafland past niet in deze rij. Eigenlijk zou de schrijfster daarover wel iets moeten gezegd hebben.

Orthodox
Misschien zou men het interessant vinden eenzelfde vraaggesprek met orthodoxe theologen onder ogen te krijgen. Uiteraard onder een andere titel.

Zit het interessante van dit boek in het feit dat de auteurs kunnen leven van de kleine lettertjes van het moderne denken? Ik noem nog enkele namen: prof. H. van der Linde, Ter Schegget, D. C. Mulder en prof. Kuitert. Dan hebt u ze nog niet allemaal.

Dit boek bevat in zekere zin een oogst. Ik zou het willen typeren als de secularisatie van de theologie. Er is bij de onderscheiden auteurs wel verschil in de gradatie van de secularisatie. Het grondpatroon is hetzelfde, dus eentonig; het bijkomende is nogal divers. Het valt mij op dat de handen die we op de omslag zien, niet verder komen dan dat de nagel van de ene wijsvinger de andere raakt. Is dat karakteristiek voor theologen die de grote woorden voorbij zijn? De lezer trekke zelf zijn conclusie.