Recensie door M. W. Petersen - 30 september 1998

Auteur heeft kerkelijke breedte op het oog

Een handboek voor de koster

Dat het kostersvak een veelzijdig beroep is, zal elke koster kunnen vertellen. Hoe veelzijdig hij moet zijn, is te lezen in de inleiding van het door de Kostersbond CNV uitgebrachte “Handboek voor de koster en koster/beheerder”. Enkele eigenschappen die hij in meer of mindere mate moet bezitten, zijn aanpassingsvermogen, planningsvermogen, zelfstandigheid, contactuele vaardigheden. De koster moet evenwichtig zijn en gezag uitstralen.

Het breed gedocumenteerde handboek biedt veel informatie over de werkzaamheden en verantwoordelijkheden van de koster. Gezien de onderwerpen die in het handboek aan de orde komen, heeft de schrijver de totale kerkelijke breedte op het oog. Zeg maar van rooms-katholiek tot oud gereformeerd.

De auteur, Eric van Solingen, merkt in de inleiding op dat de hoofdtaken van de koster zijn het beheren van de kerkelijke gebouwen en goederen en het gastheerschap bij allerlei activiteiten, waarvan de kerkdiensten de belangrijkste zijn.

Uiteenzetting
Voor een goed begrip zal ik de belangrijkste hoofdstukken kort weergeven. Het handboek begint met een beknopte uiteenzetting van de diverse Nederlandse kerkgenootschappen en hun hiërarchische structuren. De antependia (gebruik van tafel- en kanselkleden) en de liturgische kleding van de voorganger krijgen vervolgens de aandacht. Het gebruik van kaarsen in de loop der eeuwen in de eredienst wordt uitvoerig belicht. Nuttig en informatief voor de koster die met deze zaken te maken heeft.

Boeiend is het hoofdstuk over het gebruik van luidklokken en torenuurwerken. Heeft het gebruik van luidklokken in onze tijd vrijwel alleen nog maar een kerkelijke functie, in vroeger eeuw beheerste de klok een groot deel van het maatschappelijke en sociale leven. Zelfs bijzondere krachten werden aan de klok toegeschreven: bijvoorbeeld hagel of onweer te kunnen breken en boze geesten of ander onheil te weren.

Begrafenis
Een apart hoofdstuk is gewijd aan het beheer van kerkelijke begraafplaatsen. Aanvullend op dit hoofdstuk is de Wet op de lijkbezorging (1991) vrijwel integraal opgenomen. Zeker voor de vakbroeders die het beheer van de kerkelijke begraafplaats in hun takenpakket hebben, is dit een interessant onderwerp. De laatste jaren wordt in steeds meer kerkgebouwen de gelegenheid geboden om overledenen uit de gemeente op te baren. Veelal gebeurt dit onder verantwoordelijkheid van een begrafenisondernemer, maar toch is het van belang dat de koster kennisneemt van de wettelijke voorschriften.

Te betreuren is het dat de schrijver meent dat het kerkelijk gezag zich serieus moet afvragen welke mogelijkheden de leden van de gemeente behoren te worden geboden op het gebied van crematie en bijzetting van de asbus, of ook de gelegenheid moet geven op de kerkelijke begraafplaatsen tot crematie en bijzetting van de asbus of verstrooiing.

Hygiëne
Schoonmaak en hygiëne zijn taken die, als het goed is, hoog in het vaandel van elke koster staan. Schoonmaken is een zeer arbeidsintensieve bezigheid. Derhalve zult u selectief moeten schoonmaken, aldus de schrijver. Aandacht wordt geschonken aan onderhoudsschema's, schoonmaakmiddelen en schoonmaakmethodieken.

Praktisch en informatief zijn de hoofdstukken over geluidssystemen en verlichting. Het gaat in deze hoofdstukken vooral om basisbegrippen; in de praktijk zal al snel de installateur te hulp worden geroepen. Verwarming en klimaatbeheersing zijn items die elke koster zullen aanspreken, immers, de kerk zit vol met 'deskundigen'. In het kort wordt uitgelegd hoe, afhankelijk van de ruimte en het soort gebouw, optimaal verwarmd kan worden. Zaken die besproken worden zijn opwarmtijden, koudeval, tochtklachten, luchtstroming en klimaatbeheersing.

Horeca
Andere onderwerpen die aan de orde komen, zijn veiligheid, EHBO en brand- en inbraakpreventie. De voornaamste zaken op het gebied van de Arbo-wetgeving en de Wet terugdringing ziekteverzuim worden in een kort hoofdstukje weergegeven.

Voor de koster/beheerder is een hoofdstuk opgenomen over de horeca. Wat ik bij dit hoofdstuk mis, is enige informatie over (vak)diploma's, vergunningen en wettelijke bepalingen.

Het handboek voor de koster is een bruikbaar en nuttig naslagwerk, waarin elke koster/beheerder, afhankelijk van zijn kerkelijke achtergrond en takenpakket, zaken van zijn gading kan vinden. Het geheel is uitgevoerd in een losbladig systeem, zodat nieuwe informatie toegevoegd en gewijzigde gegevens vervangen kunnen worden. Een lijst met bronvermelding maakt het handboek compleet.