Door discriminatie vertrekken christenen naar het Westen

Wegwijs in kerken Midden-Oosten

Christenen in westerse landen weten vaak weinig over hun oosterse geloofsgenoten. Toch is het nuttig om van de kerken in het Midden-Oosten kennis te hebben. In het Midden-Oosten speelde een belangrijk deel van de kerkgeschiedenis zich af. Bovendien staan oosterse christenen niet zo ver meer van ons af als vroeger. Velen van hen zijn namelijk naar westerse landen getrokken.

Uitgeverij Kok heeft een boek uitgegeven dat de lezer introduceert in de fascinerende wereld van het christendom in het Midden-Oosten. Het begint met een inleiding van drs. Leo van Leijsen over de kerkgeschiedenis in dat gebied. Theologische meningsverschillen en politieke ontwikkelingen veroorzaakten al in de vijfde eeuw belangrijke schisma's. Deze en andere splitsingen werken tot op de dag van vandaag door en laten een veelvoud van kerken achter – kerken die overigens tegenwoordig weer samenwerken binnen de Raad van Kerken van het Midden-Oosten, de MECC.

Jongeren
Diverse auteurs schreven het boek. Allen zijn ze op een of andere wijze bij de Arabische kerken betrokken. Ze geven relatief veel aandacht aan de dialoog en samenwerkingsprojecten tussen moslims en christenen. Het is niet verwonderlijk dat Arabische christenen goede betrekkingen met moslims zo belangrijk vinden. Hun welzijn hangt immers van de kwaliteit van deze betrekkingen af. Dr. Toine van Teeffelen, die in Nederland werkzaam was voor het Palestina Comité en de Midden-Oosten-werkgroep van Pax Christi en nu woonachtig is in Bethlehem, geeft daar een voorbeeld van. Hij brengt moslim- en christenjongeren met elkaars cultuur in contact. Van Teeffelen merkt ook op dat Palestijnen bij hun onderlinge contacten hinder ondervinden van wegversperringen die het Israëlische leger heeft aangebracht. Hij meldt er niet bij dat het leger deze maatregelen hanteert om in Israël terreuraanslagen te voorkomen.

Helaas lukt het niet altijd de goede betrekkingen met moslims te handhaven. Christenen zijn bezorgd over het islamisme, de fundamentalistische stroming in de islam. Godsdienstige discriminatie is een van de redenen waarom christenen vertrekken, aldus dr. Herman Teule, verbonden aan het Instituut voor Oosters christendom in Nijmegen. Andere redenen zijn slechte economische en politieke omstandigheden. De MECC becijferde het aantal christenen in het Midden-Oosten in 1990 op 15 miljoen, en in de diaspora op 6 miljoen. Andere bronnen spreken van 10 of zelfs van 6 miljoen christenen in het Midden-Oosten.

Buitenstaanders
Ook de oosterse spiritualiteit krijgt in de studie aandacht. Dr. Nelly van Doorn-Harder, docente islam aan de lutherse Valparaiso Universiteit in de Verenigde Staten, opent voor de lezer op boeiende wijze de wereld van de koptische liturgie. De koptische christenen zijn eenvoudige, toegewijde christenen met een grote liefde voor de medemens en voor God. Ze werken dat in de praktijk uit. Een van de groepen in de kerk zijn de zogeheten ”actieve nonnen”, die actieve pastorale zorg bieden door het bouwen van scholen, klinieken, tehuizen voor bejaarden en opvangcentra.

In het laatste gedeelte behandelt de Libanees dr. Tarek Mitri als „insider” het werk van drie „buitenstaanders” die over Arabische christenen schreven. Mitri meldt dat de Jordaanse prins Hassan schrijft dat de christelijke gemeenschappen in het Midden-Oosten zullen blijven bloeien en dat het islamitische fundamentalisme zal vervlakken zodra het over zijn hoogtepunt heen is. Maar Mitri kan minder goed uit de voeten met de twee „buitenstaanders” die een kritische houding jegens de islam aannemen. De Franse diplomaat Jean-Pierre Valognes, die van mening is dat de christenheid in het Midden-Oosten stervende is, bedient zich volgens hem van „op indirecte bewijzen steunende generalisaties, die hij niet altijd verifieert.” En de in Frankrijk woonachtige Israëlische schrijfster Bat Ye'or, die verschillende boeken schreef over de inferieure status van Joden en christenen onder de islam, zou historische bronnen „systematisch selectief” gebruiken.

Beperkt
Dat een boek als dit beperkt is, is logisch. Dogmageschiedenis komt nauwelijks aan bod. De auteurs geven geen oordeel over de dogmatiek van de diverse kerken, die op bepaalde punten sterk afwijkt van de gereformeerde dogmatiek. Ook is er weinig aandacht voor de protestanten, die onder de christenen maar een kleine minderheid vormen.

De auteurs beogen, aldus het voorwoord van het boek, Nederlandse en Vlaamse lezers wegwijs te maken in de veelkleurige wereld van het Midden-Oosten. Daar zijn ze zeker in geslaagd. Sommige auteurs neigen mijns inziens tot een wat te rooskleurig beeld van de islamitisch-christelijke relaties, maar anderen stellen dat weer bij. Ten slotte biedt het boek een literatuurlijst voor degenen die meer willen lezen over deze vaak onbekende tak van de christenheid.