Jubileumbundel GZB is een fraai lees- en kijkboek

Honderd jaar missionaire gehoorzaamheid

De Gereformeerde Zendingsbond (GZB) in de Nederlands Hervormde Kerk bestaat honderd jaar. Ter gelegenheid daarvan heeft het bestuur een jubileumbundel het licht doen zien waarin een boeiende schets wordt geboden van honderd jaar zendingswerk wereldwijd.

De titel van het boek geeft uitdrukking aan de opdracht waaraan men zich gebonden en waardoor men zich geroepen wist en weet. De bundel geeft een goed gedocumenteerd en overzichtelijk verslag van een eeuw werkzaamheid van de GZB. Het boek vormt ook een welkome aanvulling na het vorige gedenkboek uit 1963. De auteurs willen laten zien hoe men aan deze opdracht gestalte heeft willen geven, waar dat gebeurde en door wie. Diverse auteurs hebben aan de bundel meegewerkt. De redactie is erin geslaagd de bijdragen op elkaar af te stemmen en lacunes aan te vullen. De enkele overlappingen die zijn gebleven zijn niet storend in het geheel.

Al met al is het een fraai lees- en kijkboek geworden, waarvan ieder die liefde voor de zending heeft met waardering en belangstelling kennis zal nemen. Ik geef kort de inhoud en de opzet van het boek weer.

Gereformeerde belijdenis
Het eerste hoofdstuk beschrijft de voorgeschiedenis, de oprichting en de eerste periode van 1901 tot 1913 – het jaar waarin de eerste zendeling metterdaad werd uitgezonden.

De enigszins ambivalente positie van de GZB, die weliswaar kerkelijke zending nastreeft, maar zich niettemin als vereniging heeft georganiseerd, is vanaf het begin aanwezig geweest. Verder blijkt ook de relatie tot de Gereformeerde Bond –in al haar verscheidenheid– er een te zijn die in de praktijk wel duidelijk aan de orde is, maar niet officieel (laat staan statutair) is vastgelegd. De GZB is dan ook vijf jaar eerder ontstaan dan de Gereformeerde Bond.

Van 1913 tot 1961 heeft de GZB gewerkt in Indonesië. Dit wordt beschreven in het tweede hoofdstuk. De eerste zendingswerker daar was A. A. van de Loosdrecht, afkomstig uit Veenendaal, die samen met zijn vrouw pionierswerk onder de Toraja's op Celebes heeft verricht. In 1917 werd Van de Loosdrecht vermoord. In latere jaren kwam de Torajakerk tot zelfstandigheid. Men heeft geworsteld met de vraag of en hoe een plaats gegeven moest worden aan de gereformeerde belijdenis, kerkorde en liturgie. Er was ook samenwerking met de christelijke gereformeerde zending, die immers sinds 1926 ook haar eerste werkterrein had onder de Toraja's.

”Alle Volken”
Hoofdstuk drie somt de handelingen op van de GZB in Afrika, van 1961 tot 2001. De zending begon in Kenia. Later werden ook in andere Afrikaanse staten zendingswerkers uitgezonden. Van 1976 tot 2000 vond men een werkterrein in Latijns-Amerika, blijkt uit hoofdstuk vier. Het vijfde hoofdstuk behandelt de arbeid in het Midden-Oosten, Azië en Europa. Het zesde hoofdstuk schetst hoe de GZB in eigen land als organisatie functioneerde. Het bescheiden begonnen maandblad ”Alle den Volcke” groeide uit tot een belangrijk tweemaandelijks informatieblad met als titel ”Alle Volken”. Vorming en toerusting van kerken en gemeenteleden ziet men als een belangrijke taak. In het zevende hoofdstuk komen enkele stemmen van overzee aan het woord: vertegenwoordigers van kerken die of uit het zendingswerk van de GZB zijn ontstaan of met wie nauw werd samengewerkt. Zij geven een impressie van hoe de samenwerking werd ervaren.

Het achtste hoofdstuk draagt als titel: ”Een eeuw missionaire gehoorzaamheid”. Het gaat onder meer in op de vraag hoe men principieel gezien zich van de zendingstaak gekweten heeft. Met ander woorden: welke zendingstheologie lag aan al dit werk ten grondslag. Ook komen de partners van de GZB hier ter sprake. Het boek sluit af met een reeks bijlagen waarin lijsten van (hoofd)bestuursleden en zendingswerkers zijn opgenomen.

Samenwerking
Een indrukwekkende opsomming. Het is verleidelijk maar in het kader van deze bespreking niet mogelijk om veel uit dit boek te citeren. Interessant is natuurlijk de vraag hoe de GZB zijn eigen positie binnen de Nederlands Hervormde Kerk en naast ander zendingsorganen heeft gezien en nog ziet. Vanaf 1951, toen de nieuwe kerkorde van kracht werd, droegen vele zendingsgenootschappen die actief waren binnen de hervormde kerk hun activiteiten over aan de nieuw geformeerde Raad voor de Zending der Nederlands Hervormde Kerk. De GZB meende om principiële redenen hierin niet mee te kunnen gaan. Op de manier van partnerschap werkt men echter toch samen.

Omdat ik zelf als deputaat betrokken ben bij het zendingswerk van de Christelijke Gereformeerde Kerken vond ik het persoonlijk ook interessant te lezen op welke wijze er gezocht is naar manieren van samenwerking tussen beide zendingsorganen. Een goed voorbeeld van samenwerking vinden we in de Centraal-Afrikaanse Republiek, waar dr. B. van den Toren als docent verbonden is aan de Fateb, een theologische faculteit in Bangui. Deze zendingswerker van de GZB werd 'uitgeleend' aan de Christelijke Gereformeerde Kerken, die de zorg en de verantwoordelijkheid voor zijn werk aldaar op zich hebben genomen.

Dure roeping
Het boek eindigt met de wens dat de kerk, mede dank zij de GZB, vanuit de Schrift en door de Geest zo veel nieuwe missionaire impulsen zal krijgen dat de GZB op termijn met een gerust hart en met een goed geweten kan opgaan in het kerkelijke missionaire orgaan. Dat is een mooie wens. Vooralsnog blijft men echter een eigen plaats claimen.

Graag willen we de GZB met deze jubileumuitgave feliciteren. Het is een keurig verzorgd en goed leesbaar boek geworden. Het kan niet in statistieken worden vastgelegd voor hoevelen het werk van de GZB tot zegen is geworden. Met verwondering mag worden opgemerkt dat Hij Die de opdracht geeft: „Gaat dan heen….” wilde waarmaken: „Ziet Ik ben met u al de dagen, tot de voleinding der wereld.” Tot die dag blijft de zending de dure roeping van Christus' kerk.