Langs de rand en
soms over de streep

Wie echt een brug wil slaan om mensen in en buiten de kerk te bereiken, gaat zo ver als hij kan. ”Langs de rand”, heet het jongste boek van de hervormde predikant drs. W. Dekker. Het bevat theologische reflecties bij de kloof tussen geloof en leven.

Langs de rand gaan is echt iets voor evangelisten. Het is de beweging van de liefde van Christus, Die het verlorene zoekt. Die liefde deed ook de apostel Paulus tot het uiterste gaan: de Joden een Jood en de Grieken een Griek. Allen alles geworden om enigen te behouden. De vraag is of ds. Dekker daarin met dit theologisch dagboek voor het Friesch Dagblad geslaagd is.

In zijn boek dwingt ds. Dekker de kerken van de Reformatie tot bezinning. Sluit, om een voorbeeld te noemen, de reformatorische liturgie nog wel aan bij de cultuur van vandaag? Passen onze kerkorgels nog wel bij de muzikale smaak van jongeren of moeten we andere instrumenten bespelen? En is het echt nodig om de oude psalmberijming van 1773 te handhaven?

Volgens ds. Dekker niet. Hij pleit voor de nieuwe. Die kan voorkomen dat vooral jongeren van de weeromstuit hun toevlucht nemen tot arminiaanse opwekkingsliederen. Maar vooral: de enorme vitaliteit van de Psalmen verdraagt de stoffigheid van een taal van tweehonderd jaar geleden niet. Zijn wij in het algemeen nog wel in staat de oude woorden van de christelijke traditie te vertalen naar deze tijd? Scheppen ze niet te veel afstand? Trouwens, wat die traditie betreft denkt Dekker dat de kerk van de Reformatie langzamerhand een „lege ton” is geworden, waaruit wezenlijke traditionele geloofsvoorstellingen geruisloos zijn weggesijpeld. Heeft de kerk nog wel besef van de essentie van het klassieke belijden?

Verstaanbare verkondiging
De waarde van het boek van Dekker is dat hij vasthoudt aan het Evangelie van het verzoenend lijden en sterven van Christus. Dat is onopgeefbaar. Wij moeten dat Evangelie niet te aantrekkelijk willen maken voor de postmoderne mens en zijn nieuwe honger naar religie. Met het gevoel als norm. Ook in de 21e eeuw moeten wij ons niet schamen voor verkiezing, zonde en genade, rechtvaardiging van goddelozen, kortom, voor het kruisevangelie van Christus. Als die verkondiging dan maar wel beeldend en verstaanbaar is.

En op het hart gericht! Dekker doet een goed woordje voor de Pinkstergemeenten. De oecumene van het hart heeft volgens hem de toekomst. Dit soort oecumene zal steeds meer kerkmuren relativeren. Het kan voor een predikant uit de kerk van de Reformatie, aldus Dekker, heel goed zijn zo nu en dan eens in een pinkstergemeente voor te gaan. Waarom niet, als rechts-orthodoxe collega's toch ook in vrije evangelisaties en oud gereformeerde gemeenten spreken? Ook dat moet kunnen. Dekker denkt breed.

Hij verwacht trouwens ook dat de kerken van de Reformatie steeds meer bij de SoW-kerken zullen aanschikken. Deze oecumene lijkt voor hem absolute noodzaak. De aansluiting bij de Nederlandse samenleving gaat anders verloren. Door kerkelijk isolement zal de kloof tussen kerk en samenleving alleen maar dieper en breder worden.

Over de streep
Dekker gaat langs de rand. En soms, naar mijn idee, over de streep. Zijn bedevaart naar Lourdes kan ik niet meemaken. Ik zou dat ook niemand aanraden. Voor roomse processies geldt hetzelfde. En bij zijn vermelding van Mariaverschijningen (waarvan Dekker de mogelijkheid openlaat) en de voorstelling van de hostie aan zieken, had ik toch wel een kritische noot verwacht.

Ik ben het wel met Dekker eens dat kerken die zich terugtrekken in loutere beschrijving van de bevindelijkheid, zich meer en meer vervreemden van de omgeving.

Langs de rand gaan blijft riskant. Om bruggen te bouwen naar de overkant, moet je zelf wel stevig staan. Soms je hakken in het zand zetten. We kunnen in ons verlangen om zo veel mogelijk medemensen te bereiken onze eigen basis verliezen. Dan gebeuren er uiteraard ongelukken. Ik vraag me trouwens af of je in dit verband zonder meer kunt zeggen dat de gereformeerd-orthodoxe „systemen” hebben gefaald. Misschien krijgen we binnen afzienbare tijd wel weer een systematische reactie op de postmoderne en neoromantische wanorde.

Lege cultuur
Ik ben het met Dekker eens dat de Schrift onze eerste Bron moet zijn. De Bijbel, daar staat alles in! Om bruggen te bouwen moet een kerk ook leven en liefhebben. Een persoonlijk geloof hebben in de God van de Bijbel. Een geloof als schepping van de Geest en niet van arminiaanse makelij. Maar als Dekker klaagt dat in de kerken van de Reformatie de mystiek van de eucharistie ontbreekt, zeg ik: Waar zijn we nou mee bezig? Moet ik echt eerst een mis in Rome meemaken om geestelijk weer helemaal bij te zijn? Is dit dan de remedie tegen dode gereformeerde orthodoxie?

Ik wil niet negatief eindigen: Dekker betrekt de wacht bij de vroegchristelijke belijdenis van Jezus als Heer van alle machten. Heel actueel voor deze tijd. En heel beslist neemt hij stelling tegen de uitverkoop van heilsfeiten, zoals de maagdelijke geboorte van Christus, de opstanding en de wederkomst. Hij neemt afstand van Kuitert, die helaas nog altijd denkt dat het goddelijk Kind, gewonden in doeken, zeker niet aanbeden moet worden.

Zijn standpunt dat de kerk veel te veel haar best doet om het Evangelie aan te passen, onderschrijf ik van harte. Ook dat de ballingschap waarin de kerken van de Reformatie verkeren, alles te maken heeft met schuld en oordeel. En zonder schuldbelijdenis (en schuldbeleving!) geen contact met God. Ja, een nieuw begin is nodig. De kloof tussen zondag en maandag, geloven en weten, verstand en gevoel, openbaring en ervaring moet overbrugd worden. Daarom zullen de gelovigen er niet aan kunnen ontkomen om het bijbels ABC opnieuw te leren spellen. Voor hun eigen bestwil en met het oog op de genezing van een zinloze en lege cultuur.