Herman van Well beschrijft de praktijk van het diaconale werk

Bijdragen aan gemeenteopbouw

De diaconie moet goed weten wat ze wil, moet haar keuzes vastleggen in een beleidsplan. Diaconaat is geen zaak van diakenen alleen, maar een verantwoordelijkheid van heel de kerkenraad. Visie en werkelijkheid dienen goed op elkaar aan te sluiten. Herman van Well besteedt in ”Diaken in de praktijk” dan ook veel aandacht aan de organisatie van het diaconale werk. Voorop blijft echter staan het eigene en specifieke van het diaconaat, helpen waar geen helper is.

Herman van Well is sinds 1982 werkzaam voor bezinning en toerusting op het Diaconaal Bureau van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Veenendaal. Dit boekje is dan ook grotendeels ontstaan vanuit de praktijk van diaconale cursussen. Het wil een bijdrage leveren aan het verdiepen van de eigen visie. Dat betreft het diaconaat, de gemeente in de samenleving en de positie en taak van de diakenen. Deze visie richt zich op de praktijk van het diaconale handelen, ook op de organisatie en het beleid.

Vanuit deze doelstelling is het boek vooral gericht op mensen die zich de tijd en mogelijkheid gunnen voor deze verdieping. Het boek wil de eigen creativiteit stimuleren. Van Well verstaat de kunst op eenvoudige wijze de meest fundamentele zaken van het diaconaat en de diaconale roeping bloot te leggen. De opzet is helder. In kort bestek wordt veel aan de orde gesteld. Al lezende kom je tot de ontdekking dat het diaconaat vooral ook een belangrijke bijdrage kan leveren aan de opbouw van de gemeente. Telkens weer probeert Van Well de koppeling tussen (gemeente)diaconaat en gemeenteopbouw te leggen.

De auteur is daarbij erg gestimuleerd door dr. J. Hendriks, socioloog en oud-docent gemeenteopbouw van de Theologische Faculteit van de Vrije Universiteit te Amsterdam, die in zijn visie onder meer het diaconaat (diakonia) en de gemeente als gemeenschap (koinonia) heel sterk op elkaar betrekt. Beide aspecten hebben veel met elkaar te maken. Diaconaat is wezenskenmerk van de gemeente! Diaconaat kan echter dan pas goed uit de verf komen als de gemeente een gemeenschap is.

Motieven en verhalen
Aangezien Van Well veel aan de orde stelt, is het gevaar aanwezig dat bepaalde voor het diaconaat wezenlijke zaken wat over het hoofd worden gezien. Echt nieuwe diaconale gezichtspunten en vooral ook uitdagingen heb ik niet zo kunnen ontdekken. Van Well begint zijn boekje met bijbelse motieven en verhalen. Twee bijbelse grondwoorden, te weten barmhartigheid en gerechtigheid, komen aan de orde. De uitwerking van het begrip gerechtigheid komt wat mager uit de verf. Vooral het aspect van de sociale gerechtigheid in het Oude Testament en hoe diakenen in deze tijd dit begrip zouden kunnen hanteren, bijvoorbeeld richting overheid en samenleving, blijft wat onderbelicht. Voor Van Well ligt het accent sterk op de interne taken van de diaconie en het diaconale werk binnen de gemeente zelf.

Weinig aandacht is er voor samenlevingsdiaconaat. Vooral op dit terrein liggen er voor het diaconaat veel vragen zoals: Hoe ga je om met de problematiek van de asielzoekers, welk standpunt neem je in ten aanzien van de armoedeproblematiek en de visie van de overheid op dit punt (minimabeleid), de economische ontwikkelingen vandaag, het milieu? Welk antwoord geeft het diaconaat van de christelijk gemeente vandaag op vragen ten aanzien van de terminale zorg, de mantelzorg, opvangmogelijkheden voor mensen in crisissituaties, jongeren in de knel, WAO'ers, uitkeringsgerechtigden, de multiculturele samenleving, enzovoort?

Ligt er juist vanwege een terugtredende overheid geen grote taak en verantwoordelijkheid voor het diaconaat om gezamenlijk nieuwe en herkenbare projecten op te zetten en te steunen? Kan er ook vanuit het diaconaat gewerkt worden aan een gemeente als herberg?

Charitatieve markt
Van harte onderstreep ik het pleidooi van Van Well om ten aanzien van het werelddiaconaat primair te kiezen voor het kerkelijke en ambtelijke werk op dit terrein. Diakenen moeten hier duidelijk kiezen en zich niet laten afleiden door allerlei aanbieders op de particuliere charitatieve markt. Uitvoerig wordt in het boekje aandacht besteed aan het besteden van de diaconale gelden, het steunen van instellingen en het diaconale huisbezoek. Van Well is van mening dat diakenen een eigen veranwoordelijkheid hebben op dit terrein. Je komt niet in aanraking met allerlei problemen aan de vergadertafel alleen, maar vooral via het directe contact met de mensen zelf. Ook kunnen diakenen op huisbezoek informeren naar de gaven die gemeenteleden beschikbaar willen stellen voor het onderling dienstbetoon. Een derde aspect van huisbezoek is het informeren van gemeenteleden over het diaconale werk.

Van harte wil ik dit boekje aanbevelen voor met name (nieuwe) diakenen en gemeenteleden die in het diaconaat van de gemeente geïnteresseerd zijn. Daartoe biedt het een goede inleiding. Jammer dat er geen gespreksvragen aan de verschillende hoofdstukken zijn toegevoegd. Dit zou de bespreking ervan op bijbelkringen kunnen bevorderen.