Titel: Het gekrookte riet of Honderd vijf en veertig predikaties over Matthéüs 12:20 en 21
Auteur: ds. B. Smytegelt
Uitgeverij: Den Hertog
Houten (2 delen), 1999
ISBN 90 331 1375 9
Pagina's: 656 en 607
Prijs: ƒ 145,-

Ds. Bernardus Smytegelt blijft met zijn preken boeien

Eenvoudig, bijna amicaal

Bernardus Smytegelt blijft boeien. Daarom zien uitgevers er steeds weer brood in zijn preken te herdrukken. Zo verschenen aan het einde van de twintigste eeuw bij Den Hertog een herdruk van de ”Keurstoffen of verzameling van vijftig uitmuntende predikaties” en van de twee delen van ”Het gekrookte riet”. Wat de ”Keurstoffen” betreft gaat het om ten minste de zestiende druk, de twee delen van ”Het gekrookte riet” kwamen zeker al zeven keer eerder uit.

De preken uit de ”Keurstoffen” zijn voor een groot gedeelte bijzondere preken: rond de jaarwisseling, rond het avondmaal, na een ziekte. Toen Smytegelt in 1718 23 jaar in Middelburg stond, preekte hij op 23 januari over de klacht van Jeremia dat er tot op het 23e jaar van Josia niet geluisterd werd naar het Woord van God, dat de profeet tot hen gesproken had, vroeg op zijnde en sprekende. Verder zijn preken opgenomen die Smytegelt jaarlijks hield wanneer in Middelburg de kermis en de jaarmarkt begonnen.

Deze concrete aansluiting bij de actualiteit is een van de elementen die het lezen van preken van Smytegelt boeiend maken. Natuurlijk is de directe aanleiding niet meer van toepassing, maar in december 1999 was een preek ”Op een verschrikkelijke stormwind” mutatis mutandis even actueel als in de achttiende eeuw. Ook de tegenwerpingen van de gemeenteleden zijn tot op de dag van vandaag herkenbaar. „Sommigen zeggen: „Och het is de tijd des jaars”; anderen: „Het waait over geheel Europa, en daarom is het juist geen bezoeking voor óns!””

Bijna amicaal
Waarom boeit Smytegelt de lezer van de twintigste eeuw? Het zal verder te maken hebben met zijn eenvoudige, bijna amicale taalgebruik. Die stijl van spreken sluit goed aan bij Smytegelts pastorale aanpak. ”Het gekrookte riet” is geen exegetische studie over een tekst uit Matthéüs, het is een thematische behandeling van vragen waarmee onervaren christenen bij de dominee kwamen.

De laatste vijftien jaar van zijn leven sprak Smytegelt in de Nieuwe Kerk te Middelburg zo'n tien gekrookterietpreken per jaar uit. De predikant gaat daarbij in op vragen over de verzekering van het geloof, de wedergeboorte in de vroege jeugd, overtuigingen op het ziekbed, de rol van de duivel, het dragen van sieraden enzovoort.

Gezien de breedte van de onderwerpen stelde professor M. J. A. de Vrijer dertig jaar geleden voor de serie preken een andere naam te geven: Bevindelijke Godgeleerdheid.

Karakteristiek
Karakteristiek voor Smytegelts preken, en voor ”Het gekrookte riet” in het bijzonder, is wel het steeds weer naar voren halen van tientallen kenmerken van genade. Ook in de tijd van Smytegelt moeten hierover al veel harde woorden zijn gevallen, aangezien Smytegelt er zelf steeds weer op ingaat.

Wie ”Het gekrookte riet” onbevangen doorleest, kan niet twijfelen aan de intentie van Smytegelt. Hij geeft de kenmerken van het geloof om de 'gekrookte rietjes' zekerheid te geven. In preek 141 hekelt hij iedereen die twijfel in het geloof verdedigt. Men zegt onder andere dat twijfel juist nederig maakt voor God. „Wat?!”, zegt Smytegelt, „juist andersom! Hoe meer verzekerd, hoe nader bij God en hoe nederiger. De nederigheid die aan twijfel verbonden wordt, groeit op de wortel van hoogmoed.” De vraag of het voorstellen van zo veel kenmerken van verschillende kwaliteit inderdaad het juiste middel is om geloofszekerheid te vinden, kan in een korte recensie als deze niet voldoende genuanceerd behandeld kan worden.

Tot zegen
Hoe het zij, ds. Smytegelt heeft ook nu nog veel te bieden en kan zo na zijn dood velen tot zegen zijn. Ik ben daarom blij dat deze delen weer beschikbaar zijn. De delen van ”Het gekrookte riet” zijn gerealiseerd als een fotografische herdruk van een uitgave uit 1928; de bladspiegel van de ”Keurstoffen” ziet er moderner uit, maar ook in deze tekst zijn de nieuwste spellingwijzigingen niet doorgevoerd. De drie delen zijn in fraaie uniforme banden uitgegeven.