Titel: Het grote boek van Kleine Beer
Auteur: Else Holmelund Minarik
Uitgeverij: Ploegsma
Amsterdam, 1999
ISBN 90 216 1671 8
Pagina's: 256
Prijs: ƒ 62,90
Vanaf 4 jaar

Titel: Ellie en Nellie in gevaar
Auteur: Rindert Kromhout
Uitgeverij: Zwijsen
Tilburg, 1999
ISBN 90 276 4198 6
Pagina's: 60
Prijs: ƒ 17,50
6-7 jaar

Titel: Rrruzie
Auteur: Els de Groen
Uitgeverij: Zwijsen
Tilburg, 1999
ISBN 90 276 4200 1
Pagina's: 69
Prijs: ƒ 18,50
7-8 jaar

Nonsenskarakter van Jeroen-boeken spreekt jeugd opnieuw aan

Herdruk van naoorlogse klassiekers

De in 1977 overleden schrijver Daan Zonderland (mr. Daan van der Vat) was in de naoorlogse jaren bijzonder populair, zowel bij de volwassenen, vanwege zijn nonsenspoëzie, als bij de kinderen, door bijvoorbeeld zijn Jeroen-serie. In de jaren tachtig werden zijn kinderboeken herdrukt, maar dat liep uit op een fiasco. Nu waagt uitgeverij Fontein/Houtekiet opnieuw een poging met de herdruk van ”Jeroen en de Zilveren Sleutel”. Als deel zes van de Fontein Klassieke Jeugdboeken.

Nu ik het boek herlees, kan ik er best inkomen dat de herdrukken van Zonderlands kinderboeken destijds niet zó goed liepen. Zijn vroeger zo gewaardeerde frisse, speelse stijl komt door de ouderwetse woordkeus en de af en toe wat te ingewikkelde zinsbouw voor de doelgroep nu wat belegen over. Maar het lekkere nonsenskarakter dat de jeugd van toen zo aansprak, is niet veranderd en ik denk dat de kinderen van nu het ook kunnen waarderen. Er zit geen lering of moraal in, of het moet zijn dat het kwade wordt gestraft en het goede beloond. Het is in de eerste plaats ongecompliceerd amusement. „Ik hecht ontzettend veel belang aan het kinderboek en de invloed die het uitoefent op het kind – niet een opvoedende, maar een louter gelukbrengende”, zei hij zelf.

Hoofdpersoon is natuurlijk het jongetje Jeroen, dat van een geheimzinnige figuur, Pieter genaamd, de Zilveren Sleutel ontvangt. Onder één voorwaarde: „„Voordat je de Sleutel aanneemt, moet je begrijpen dat de Drager van de Zilveren Sleutel geen wens in vervulling zal zien gaan, die slechts hemzelf ten goede komt. Je draagt de Sleutel om anderen te helpen.” „Geef mij die sleutel”, zei Jeroen.”

Zo trekt hij er, nu eens lopend, dan weer per bezemsteel of op de rug van het nogal eigenzinnige paard Februari, op uit om over de hele wereld goede daden te verrichten. Hij wordt daarin gesteund door kabouterkoning Boudewijn en de hond Pluimstaart, die op grote afstand kan horen wat iemand voelt of denkt. Ze komen samen in de meest absurde situaties terecht, waaruit ze dankzij de rekbare fantasie van de schrijver op tijd weten te ontsnappen.

De tekeningen zijn –nog onveranderd– die van Carel Voges. Op en top een klassieker dus, die op een heel enkele plaats wordt ontsierd door een (waarschijnlijk onbedoelde) bastaardvloek.

Kleine Beer
Een andere naoorlogse klassieker wordt gevormd door de verhalen rondom ”Kleine Beer”, die nu door uitgeverij Ploegsma zijn samengevoegd en heruitgegeven als ”Het grote boek van Kleine Beer”. Het is het ontwapenende, hartverwarmende resultaat van de samenwerking tussen schrijfster Else Holmelund Minarik en tekenaar Maurice Sendak.

Over het algemeen ben ik niet zo weg van verhalen die eigenlijk over grote mensen en kleine kinderen gaan, waar de personen voor de gelegenheid een ander velletje (met daar overheen een mensenpakje) hebben aangetrokken. Het dier moet toch iets van zijn persoonlijke identiteit bewaren, vind ik. In dit geval zijn de verhaaltjes zo zuiver en lief en de tekeningen zo kinderlijk en grappig, dat ik al lezend en bladerend zo'n bezwaar vergeet.

Wat op een natuurlijk kinderlijke toon verteld wordt (met veel herhalingen, zoals dat bij de voorleesleeftijd hoort), zijn vriendelijke, heel gewone, dagelijkse gebeurtenisjes en fantasietjes, die door ieder kind herkend kunnen worden: een verjaardag, spelen in de sneeuw, de hik, op bezoek bij opa en oma, enz.

De vertaling (uit het Engels) is verzorgd door Heleen Kernkamp-Biegel, die zich haar leven lang heeft ingezet voor eenvoudig kinderlijk taalgebruik. Een garantie dat het écht goed is.

Ellie en Nellie
Verantwoord kinderlijk van taal (ze worden op leesniveau gecontroleerd door KPC Onderwijs Adviseurs te 's-Hertogenbosch) zijn ook de Bizonboekjes, een van de vele leesseries die door Zwijsen worden uitgegeven. De boekjes worden geschreven door goede en ervaren kinderboekenauteurs. Onlangs zijn er weer een paar nieuwe verschenen: ”Ellie en Nellie in gevaar” van Rindert Kromhout (voor de leeftijd van 6-7 jaar) en ”Rrruzie” door Els de Groen (voor 7- en 8-jarigen).

Ellie en Nellie zijn een heel gemene tweeling, die graag andere kinderen én grote mensen pesten. Kromhout schreef er al twee boekjes over, die bij de kinderen zeer in de smaak vielen. In dit nieuwe deel proberen ze hun leven te beteren en braaf te zijn. Maar dát valt niet mee!

„Ineens begint Ellie te huilen.
„O, zus”, zegt ze.
„Wat is het erg om braaf te zijn!
Wat zijn we zielig!”
„Heel erg zielig”, vindt ook Nellie.
Snikkend valt ze op het kussen neer.”

En het wordt nog erger als ze vals beschuldigd worden, terwijl ze echt niets gedaan hebben! Maar daardoor juist komen zij –en ook de lezertjes– erachter hoe het komt dat ze zo gemeen zijn.

Els de Groen (bekend van onder meer haar jeugdboeken over de wantoestanden in het voormalige Joegoslavië) heeft in ”Rrruzie” als hoofdpersoon het jongetje Koen, dat de r niet kan uitspreken, waarmee hij hevig wordt geplaagd door zijn oudere zus Noortje. Dat geeft aanleiding tot talrijke rrruzies, tot Koentje –op moederdag– plotseling woedend ”trut” zegt tegen Noortje. En dát is een woord met een r!

Beide laatste boekjes passen niet helemaal in de christelijke levenssfeer, zoals de vieze-woordjesleukigheid van Els de Groen en haar interpretatie van de zondag, én de paar bastaardvloeken in Kromhouts boekje.