Yvonne Jagtenberg tekent waar het om draait

De verrassing van het
herkenbare

Ze is de tel een beetje kwijtgeraakt, maar ze schat het aantal door haar geïllustreerde boeken op om en nabij de veertig. Dit keer stuurde Yvonne Jagtenberg heel bescheiden haar eigen tekst naar de uitgever. Het resulteerde per omgaande in een enthousiast ”Dit is het!” en sinds kort in ”Een bijzondere dag”.

Hoewel Yvonne Jagtenberg (1967) het illustreren bij 'toeval' ontdekte, heeft ze voor het maken van kinderprentenboeken een prima vooropleiding. Ze volgde na de pabo de Hogeschool voor Kunsten in Arnhem en studeerde in 1991 eerstegraads af in tekenen en schilderen. Het kost haar geen enkele moeite om tijdens het tekenen „op de hurken te gaan.” In ”Een heel bijzondere dag” herken je onmiddellijk haar ervaren blik. De karakteristieke houding van een onzeker jongetje, een verlegen meisje met voetjes naar binnen. Eén kindje heeft de waterpokken. De kindertjes uit haar eigen klas liggen Yvonne nog vers in het geheugen.

„Het was niet mijn opzet om te gaan illustreren. Ik ben zelfs met vrij abstract werk afgestudeerd. Grote doeken.” Met haar handen suggereert ze een fors schilderij in het luchtledige boven de koffiekopjes. „Tijdens mijn studie kreeg ik de opdracht een verhaal te illustreren. Ik koos voor ”De kranige springers” van Andersen en ontdekte dat het me geen enkele moeite kostte om beeldend te denken. Ik zag de tekeningen meteen voor me. Daarna liet ik het weer liggen en ging verder met vrije kunst.”

Yvonne neemt een slokje sinaasappelsap en toont een soepele lach. „Rood haar en sproeten”, beschreef haar man, „soms draagt ze een vlecht.” Wel sproeten, maar allesbehalve rood haar, is mijn conclusie. Het binnenvallend licht door de ramen van restaurant De Waag geeft een warme gloed over de vlecht, dat wel. Weer die spontane lach. „Ja, hij vindt mij typisch een roodharige.”

Lichtvoetig
„Na de kunstacademie ben ik gaan exposeren. Op een gegeven moment heb ik gevraagd of ik stage mocht lopen bij Yvonne Kroese. Ze tekent voor de Volkskrant. Ergens zat de behoefte om te illustreren in mijn achterhoofd. Dat zal in 1993 geweest zijn. Ik heb een halfjaar in haar atelier gewerkt en voerde in haar kielzog dezelfde opdrachten uit. Gewoon voor mezelf, als schaduwopdracht. Daarna heb ik samen met Henk Hokke voor La Rivière het boekje ”Een man voor juf Jet” gemaakt. De volgende stap was gewoon bij Meulenhoff aanbellen met een map met vrij werk onder de arm.”

Veel boeken, veel verschillende uitgevers. In 1999 verschenen tekeningen van Jagtenbergs hand in de bundel ”Achter de horizon”. Was het anders om illustraties te maken bij christelijke kerstverhalen? „Dat was wel anders, ja. De verhalen waren niet alleen heel verschillend”, ze aarzelt even, „de moraal was sterk aanwezig. Je wilt ernst niet bagatelliseren met humor, tegelijk voel je behoefte aan een lichtvoetige toets.”

Als we later in de Arnhemse Kinderboekenwinkel (waar Yvonne Jagtenberg exposeert) voor het origineel van de omslagtekening van ”Achter de horizon” staan, zegt ze: „Het is natuurlijk een traditionele voorstelling: een kruisdrager. Een oud beeld, maar hopelijk roept het een nieuwe emotie op.” Ook deze omslag vertedert. Vertedering is ook de sterkste emotie na het lezen en herlezen van ”Een bijzondere dag.”

Andere kijk
In ”Een bijzondere dag” gaat Arno voor het eerst naar school. Het liefst wil hij meteen terug naar huis. De juf zegt: „We gaan een ketting maken.” Arno wil liever tekenen. De juf zegt: „We gaan gymen.” Arno gaat op de grond liggen. Alle kinderen doen mee, Arno niet. Maar dan zegt de juf: „We gaan Roodkapje en de wolf spelen en Arno mag de wolf zijn.” En kijk, achter het wolvenmasker groeit Arno uit tot een formidabele held. Hij durft vanachter zijn masker Roodkapje best op te eten. De kindertjes, die braaf alles gedaan hebben wat de juf voorschreef, worden opeens bang voor de wolf. Roodkapje wordt héél bang! De rollen zijn omgedraaid.

„Ja”, de kuiltjes in haar wangen verschijnen spontaan. „Wat je wilt is het vanzelfsprekende onderuithalen. Kinderen hebben een andere kijk op het leven. Ze gaan allemaal naar school. De eerste dag is voor het gros vanzelfsprekend, maar voor een enkeling is dat niet het geval. Dat gevoel van dat ene kind wil ik delen. Mensen die voorlezen aan het denken zetten. Ik worstel met bepaalde thema's; je kunt het vergelijken met het willen overbrengen van je eigen waarden en normen.”

Drie jasjes
Vrije kunst en het maken van illustraties staan voor Yvonne Jagtenberg niet op hetzelfde niveau. „Je moet je als illustrator onderwerpen aan de tekst. Een illustratie is gebonden aan het verhaal. Ontwikkelingen in de kunst vind je jaren later pas in illustraties terug. Zelf heb ik behoefte om te verrassen. Om zo te tekenen dat het de aandacht trekt, emoties oproept. In ”Een bijzondere dag” heb ik heel veel weggelaten. Eigenlijk alleen datgene getekend waar het om draait. Geen overvolle klaslokalen, een paar lijnen en drie jasjes aan de kapstok. Het masker van de wolf fors opgeblazen, de kinderen getekend zoals ze zich voelen. Je brengt datgene in beeld waar het om gaat.”

Tekeningen lijken soms driedimensionaal. „Ik knip ze uit en plak ze weer op. Dat geeft inderdaad diepte. Het zijn eigenlijk collages. Ik werk met van alles. Krijt, wasco, waterverf, potlood, papier. Als ik het gewenste effect maar krijg. Het komt zelden voor dat ik een tekening moet weggooien omdat zij is mislukt. Dat heeft denk ik weer te maken met het beeldend denken. Ik heb de plaatjes in mijn hoofd voor ik aan het werk ga.” Wolf Erlbruch, die vorig jaar het prentenboekje maakte voor de kinderboekenweek, vindt dat illustraties niet ingelijst aan de muur horen. Yvonne kijkt naar de expositie van tekeningen uit verschillende van haar boekjes. „Het is heel leuk om het zo bij elkaar te zien. Maar Erlbruch heeft gelijk. Ze zijn het mooist in een boek.”