Kraa verweeft feit met fictie in jeugdboek over de oorlog

Romantiek in Reggelo

Rieks' vader wordt op een zondagmiddag door de Duitsers opgehaald. Hij moet als krijgsgevangene in Duitsland werken. Rieks blijft met zijn moeder en zijn zusje Mineke achter in het Twentse stadje Reggelo. In de laatste maanden van de oorlog beleeft Rieks met zijn vriend Willem spannende avonturen én maakt hij een mooie verovering. ”Mooier dan vrede” zelfs, zoals Gerrit Kraa zijn eerste jeugdboek noemt.

Rieks krijgt orgelles van meneer Petersen. Op het pijporgel in de ijskoude kerk. Omdat er brandstoftekort is, moeten de blaasbalgen met de hand worden bediend. Rieks blijft na zijn eigen les graag nog even langer om de volgende leerling van lucht te voorzien. Marieke uit Rotterdam met haar bruine ogen heeft immers een speciaal plekje in zijn hart...

Wanneer de Duitsers de ulo vorderen, mogen de leerlingen naar huis. Rieks mag ”groffa” helpen met brood rondbrengen, want thuis hebben ze een bakkerij. Natuurlijk is er nu ook volop tijd voor allerlei opwindende avonturen. Rieks slaagt erin de geheime zender die in het kerkorgel verstopt zat, in veiligheid te brengen. Onderduiker 'oom' Toon weet er wel raad mee.

Echt spannend wordt het als Rieks en Willem zich op verboden terrein wagen. Om bij hun gecamoufleerde hut te komen, moeten ze onder prikkeldraad doorkruipen. Als ze er zijn, maken ze van heel dichtbij de lancering van een V1 mee, een soort vliegende bom die de Duitsers gebruiken om Londen en Antwerpen te bestoken.

Niet altijd bereiken de projectielen hun doel. Als de motor uitvalt, kan het gevaarte overal terechtkomen. Op een nacht stort een V1 neer in een straat in Reggelo. De ramp wordt nog erger als een vliegtuig –Duits? Engels?– een bom laat vallen in de vuurzee. Brandweerlieden –onder wie Harm, de bakkersknecht– en toegestroomde buurtbewoners laten het leven.

Rijssen
Het is niet moeilijk in Reggelo Rijssen te herkennen. Allerlei details verraden dat het gaat om het jutestadje in Twente: de grote fabriek met haar stoomfluit, het Parkgebouw, de Reggebrug. De kerk waar Rieks en Marieke orgelles krijgen moet de voormalige Walkerk zijn. Trouwens, heel wat gebeurtenissen in het boek zijn gebaseerd op de werkelijkheid. In Rijssen ís in de oorlog een V1 neergestort en er werd een bom gegooid op de plek des onheils. Wie voor dat laatste verantwoordelijk was, is nooit duidelijk geworden.

Kraa heeft ook de aangrijpende kerkdienst voorafgaand aan deze dramatische gebeurtenis in zijn boek verwerkt. Ds. Lamoen –lees: Lamain– zei na afloop van de preek: „Gemeente, geliefden, ik heb u nog wat te zeggen. Ik heb een sterk voorgevoel dat niet iedereen die hier nú in dit bedehuis vertoeft, er de volgende week ook zal zijn. Bidt voor het behoud van uw ziel...” Onder de slachtoffers van diezelfde nacht waren inderdaad gemeenteleden.

Kraa heeft feit en fictie op een boeiende manier dooreen geweven. De keus om de gebeurtenissen in het niet-bestaande stadje Reggelo te laten plaatshebben, is een beetje gezocht. Andere –bestaande– plaatsen uit de omgeving worden wél bij hun echte naam genoemd. Behalve Venershoek, dat op het kaartje achter in het boek toch weer Vriezenveen wordt genoemd. Kraa heeft het nog ingewikkelder gemaakt door zowel Rijssen als Reggelo naast elkaar te laten bestaan. Het dialect dat (af en toe) wordt gesproken, is in ieder geval onvervalst Riessens.

Gewone leven
”Mooier dan vrede” is geen boek met alleen sterke verhalen. Kraa romantiseert de werkelijkheid enigszins, maar de verschrikkingen van de oorlog komen dichtbij: het neerstorten van de V1, het doodschieten van oom Johannes, het van de honger omkomen van Mariekes zus in Rotterdam. Aan de andere kant laat Kraa zien dat zelfs in oorlogstijd het gewone leven zijn gang herneemt. Zelfs de orgellessen gaan door. En natuurlijk het nimmer aflatende spel van de liefde...