Een schouder, een liefdevol gebaar

„Ik had regelmatig gesprekken met de predikant. De problemen en beelden die boven kwamen, brachten we allemaal in gebed bij God. Op een gegeven moment vond hij het moeilijk worden om mij alleen te begeleiden. Ik had niemand die mij opving. „Je hebt een schouder nodig, een liefdevol gebaar en dat heb je niet”, zei hij. De volgende dag belde hij mij en vertelde me, dat er een klaagvrouw beschikbaar was voor mij en dat ze contact met me zou opnemen....”. Zo begint een jonge vrouw van 35 jaar, die twee jaar geleden in contact kwam met een klaagvrouw, haar verhaal. ”Hanna's verhaal” is opgenomen in ”Verborgen Troost. Een handreiking voor psycho-pastorale hulpverlening”.

Uit andere verslagen van praktijkgevallen die in dit boekje zijn verwerkt, wordt duidelijk dat het ook anders kan toegaan, wanneer iemand in contact komt met deze nieuwe vorm van hulpverlening in de gemeente. ”Verborgen Troost” schetst vanuit verschillende invalshoeken een helder beeld van het werk van de ”klaagvrouw” in de christelijke gemeente. In zeven hoofdstukjes wordt duidelijk gemaakt hoe de psychopastorale hulpverlening (pph) is ontstaan, hoe een en ander werkt en wat het bijbels fundament ervan is.

In het eerste hoofdstuk wordt het belang van klagen onderstreept door drs. R. Schoonhoven, psychiater/theoloog en bestuurslid van de Stichting PPH. In zijn praktijk is de gedachte ontstaan dat het goed zou zijn binnen de christelijke gemeente om naast de bestaande vormen van pastoraat en andere professionele hulpverlening, een luisterend oor te vinden bij iemand die meer tijd voor je kan vrijmaken en ook nog op een andere wijze met je kan omgaan dan de ouderling, predikant of psychiater. Iemand die een arm om je schouder legt en die ook kan invoelen welke emoties er in een bepaalde periode kunnen zijn.

Het is wezenlijk voor de verwerking van een trauma dat er de mogelijkheid is van het klagen en het uiten van pijn. Ook de boosheid en het verdriet moeten eruit om weer een aanraking te verdragen. Daarbij kan een ”klaagvrouw” en in bepaalde gevallen een ”klaagman” een christelijke dienst bewijzen, geroepen als we van Godswege zijn om ”elk-ander” te dienen.

Ervaringsverhalen
In het hoofdstuk ”Klagers aan het woord” geeft de psychologe drs. I. Hofman verslag van de drie ervaringsverhalen, waar Hanna's verhaal er één van is. Wie wil weten hoe deze vorm van hulpverlening in de praktijk werkt, kan hieruit een goed beeld destilleren. In hoofdstuk zes laat zij de klaagvrouwen zelf aan het woord.

Mevrouw mr. M. Verhage-van Kooten, docent hulpverleningsrecht aan de Christelijke Hogeschool te Ede, laat zien welke mogelijkheden er zijn voor de gemeente vandaag en in de toekomst, om deze vorm van (aanvullende) hulpverlening te integreren in de gemeente. Zij geeft ook aan welke gaven daarvoor nodig zijn. Ook pleit zij voor de handhaving van de term klaagvrouw, die nog bij veel mensen vreemd overkomt. Zij trekt vanuit de bijbelse figuur van de klaagvrouw de lijn naar vandaag. „Mensen die zelf niet verdrietig zijn, weten een omgeving tot stand te brengen waarbinnen de verdrietcirculatie op gang kan komen” (pag. 32).

Zij ziet de klaagvrouw/-man als onderdeel van een pastorale-diaconale gemeenschap. „In een diaconaal levende gemeente zal ruimte ontstaan voor omzien naar; ruimte scheppen voor; inzicht geven in; een schouder bieden aan. Een pastorale gemeenschap draagt ook herderlijke verantwoordelijkheid. De schapen van de gemeente worden gestimuleerd om het oog te houden op de grote Herder, die Zijn volk leidt” (pag. 33).

Bijbelse basis
In ”Tot een hand en een voet” (hoofdstuk 4) schetst drs. Ph. Troost de bijbelse lijnen die de basisprincipes aangeven van het gemeente-zijn. De gemeente is, bijbels gezien, een gemeenschap, waarin we elkaar nodig hebben en er voor elkaar hebben te zijn. „De gemeenschap der heiligen is ook een gemeenschap der veiligen”, is de kern van zijn betoog.

Dat ook vrouwen, zonder te dingen naar een ambt, een wezenlijke bijdrage kunnen geven aan het geestelijk leven en psychisch welbevinden van gemeenteleden, moge ook vanuit de Schrift duidelijk zijn. God wil ook van „typisch vrouwelijke” bekwaamheden gebruikmaken om voor Zijn gemeente zorg te dragen. Vele teksten en voorbeelden uit het Oude en Nieuwe Testament ondersteunen deze gedachte. Ds. Troost maakt ook duidelijk dat er bij de aanstelling van een klaagvrouw/-man op geen enkele wijze sprake behoeft te zijn van concurrentie met het ambt, c.q. de ambtsdragers.

Praktijk
Het opstel van de heer A. Valkenburg, onder andere stafcoördinator van de stichting en werkzaam in de ouderenzorg, sluit hierop aan. Hij geeft enkele voorbeelden hoe een en ander in de praktijk van concrete gemeenten werkt.

In het laatste hoofdstuk gaat Schoonhoven nog wat dieper in op wat van een klaagvrouw gevraagd wordt en wat zij zelf als natuurlijke aanleg of door levenservaring in huis dient te hebben om deze doorgaans niet gemakkelijke taak te kunnen vervullen. Een eerlijke en heldere manier van voorlichting. Wie interesse heeft voor dit werk, neme ook dit hoofdstukje goed door. In een aanhangsel worden nog verschillende modellen beschreven, al naar gelang de gemeente gestructureerd is.

”Verborgen Troost” biedt een goede handreiking om meer op de hoogte te geraken van een vorm van hulpverlening waar, naar mijn mening, in toenemende mate behoefte aan zal blijken te zijn. Ondanks een goede hoofdstukindeling zijn er toch wel wat overlappingen. Maar dat doet aan de waarde van dit boekje verder niets af. We bevelen ”Verborgen Troost” –een titel die tot dieper nadenken oproept– aan in handen van kerkenraden en gemeenteleden.