Werkboek biedt handvat voor
omgaan met levensvragen

Levensvragen zijn niet altijd voorzien van een duidelijk vraagteken. Soms moeten ze „tevoorschijn worden geluisterd.” In de hulpvraag van mensen horen we soms levensvragen doorklinken. Het is goed daarop in te gaan.

Hulpverleners en pastores worden geconfronteerd met levensvragen. ”Levensvragen in de hulpvraag” biedt hen een methode om met levensvragen om te gaan. Het bevat een model voor het signaleren, verkennen en verzorgen van levensvragen binnen de hulpvraag. Dat bestaat uit zes stappen: vermoeden, verhelderen, vaststellen, plan van aanpak, uitvoeren en evalueren.

Het boek gaat allereerst in op „het belang van levensvragen in de hulpvraag.” Onderkennen pastores en hulpverleners wanneer er méér in de hulpvraag doorklinkt, als er levensvragen spelen? Wanneer voorbijgezien wordt aan dit belang, is de hulpvraag niet serieus genomen.

Brede wielen
Hoofdstuk 2 gaat in op levensbeschouwelijke basisbegrippen. Er worden zes groepen levensvragen onderscheiden: existentiële, relationele, temporele, ecologische-biologische levensvragen, levensvragen over menselijk handelen en levensvragen over de eindigheid en beperktheid. Het kernhoofdstuk bevat het model met de uitwerking, voorzien van casuïstiek. Iedere stap wordt besloten met een opsomming van de kwaliteiten die de hulpverlener/pastor voor deze stap nodig heeft.

Ten slotte wordt het belang van een uitnodigende en principieel respectvolle benadering aangeduid in „levensbeschouwelijke begeleiding” (hoofdstuk 4). Het gaat daarbij niet om kant-en-klare antwoorden, maar om te werken vanuit de waarden die voor de desbetreffende persoon fundamenteel zijn. Het vraagt van begeleiders „levensbeschouwelijke zelfkennis, een opgeschoonde levensvisie en het vermogen om in een beroepscontext over hun levensvisie te communiceren.”

Pastoraat
Het boek is geschreven voor hulpverleners (ggz-medewerkers en maatschappelijk werkers) en pastores (dominees, priesters, pastoraal medewerk(st)ers). Hulpverleners werken vaker met modellen. De waarde van het hier beschreven model zit mijns inziens in de levensbeschouwelijke invulling. Daarom is het voor hulpverleners goed er kennis van te nemen. Een vraag die daarvoor ligt, is in hoeverre men de intentie heeft levensvragen te signaleren en er wat mee te doen. Ik waardeer het initiatief van de auteurs de levensvragen onder de aandacht te brengen.

Ook pastores kunnen hun voordeel doen met het model. Het biedt structuur en er worden richtlijnen gegeven. Belangrijk is bijvoorbeeld dat vóóraf wordt bepaald wat de frequentie en de hoeveelheid van de gesprekken is. Helaas ontbreekt de overweging dat de pastor moet inschatten wat de hulpvrager aankan en of het binnen zíjn mogelijkheden ligt de hulpvrager te helpen.

In de omschrijving van ”pastoraat” willen de auteurs uitgaan van de volle breedte van de kerken. Tijdens het lezen krijg je de indruk dat het begrip breder wordt gezien. De bijbelse visie op pastoraat is nauw verbonden met de kerkelijke gemeente en de ambten, van God ingesteld. Dat zijn onderwerpen die ik in deze uitgave heb gemist.

Er wordt een opsomming van levensvragen gegeven. De genoemde voorbeelden lijken meer op het terrein van de hulpverlener thuis horen dan op dat van de pastor. Het kan wel zo zijn dat de pastor deze vragen als eerste signaleert. Voor hem is het de vraag of en wanneer hij iemand moet doorverwijzen. Een belangrijke levensvraag heb ik gemist. Een levensvraag die bij uitstek hoort bij een pastor: de waaromvraag in het licht van de Bijbel.

Bruikbare methode
Dit boekje wil ondersteuning bieden bij het professioneel en methodisch omgaan met levensvragen in de hulpvraag. De auteurs, bijgestaan door een resonansgroep van hulpverleners en pastores, streven ernaar op deze manier een bijdrage te leveren aan de bekendheid over en weer tussen hulpverleners en pastores. Een streven dat mij aanspreekt! Daarom vind ik het jammer dat het in hoofdstuk 1 beschreven onderscheid (de eigen invalshoek) tussen hulpverleners en pastores verder niet wordt gehanteerd en uitgewerkt. De pastor hoeft toch geen (beroepsmatige) hulpverlener te zijn?! Ieder heeft zijn eigen deskundigheid: de hulpverlener als behandelaar, de pastor met Gods Woord.

Het boek biedt een goed bruikbare methode om in te gaan op levensvragen. Met alle vragen die de eerste twee hoofdstukken bij mij hebben achtergelaten, zie ik de waarde van het boek in het derde hoofdstuk: het model. Het is eenvoudig en het biedt een duidelijke structuur, waarin –zoals met alle modellen– voldoende ruimte is voor een persoonlijke invulling. De toegevoegde vragenlijsten maken het gemakkelijk het boek ook daadwerkelijk te gebruiken.