Drie dagen na zijn beroerte begint McCrum een dagboek

De ontdekking van een intimiteit

In ”Mijn jaar vrij” beschrijft Robert McCrum een traumatische ervaring, die zijn leven totaal verandert. Daardoor gaat hij zich bezinnen op de vraag wie hij is en op de betekenis van deze cesuur voor zijn leven. Op indringende wijze vertelt hij openhartig over het moment waarop hij getroffen wordt door een beroerte. Hij is dan 42 jaar oud, werkt als hoofdredacteur bij een belangrijke Londense uitgever en leeft een vrij, ongebonden leven.

Net 2 maanden getrouwd, wordt hij 's ochtends wakker en ontdekt dat de linkerhelft van zijn lichaam, inclusief zijn gezicht, volledig verlamd en verdoofd is. Deze gewaarwording zal zich in zijn herinnering vastzetten als het moment waarop zijn leven zich splitste in ”oud” en ”nieuw”. Zijn lichaam laat hem in de steek, zijn geest is verward en zijn tijds- en realiteitsbesef is gestoord, zodat het hem bijna een dag kost om telefonisch hulp te zoeken.

Opgenomen in het ziekenhuis is hij een gevangene geworden van een ernstige ziekte. Hij wordt geconfronteerd met het ontbreken van een verklaring waarom de beroerte ontstond en de onzekerheid over de mate van zijn herstelmogelijkheden. Dit brengt hem tot zelfreflectie: terugblik op zijn leven en de waarom-vraag. Maar ook raakt hij gefascineerd door de werking van de hersenen.

Heel duidelijk beschrijft hij de emoties die horen bij de acute fase van de crisis waarin hij en zijn echtgenote terechtkomen. Beiden zijn vanaf de derde dag na de beroerte een dagboek bij gaan houden. Fragmenten uit deze dagboeken staan in de verschillende hoofdstukken vermeld.

Ziekenhuisritme
Tijdens de ziekenhuisperiode gaat hij het gevecht aan met zijn ziekte. Hij verzet zich tegen de passieve slachtofferrol. Voortdurend spelen tegenstrijdige emoties een rol: tekenen van herstel (ineens kan hij de tenen van zijn linkervoet bewegen) maken hem eufoor; moeheid, onzekerheid en de traagheid van het herstelproces brengen een depressieve stemming teweeg. 's Nachts overspoelt hem de angst, uitgelokt door de vraag of hij wel zal blijven leven.

De sleur van het ziekenhuisritme, de vage opmerkingen van de artsen over de mate van herstel en het zich moeten verplaatsen in een rolstoel (geduwd door anderen) beperken zijn wereld tot een klein, triest terrein. Zijn ziekenhuisbed is het enige plekje waar hij nog een zekere eigen regie heeft: zijn dagboek bijhouden, brieven schrijven, tv kijken. Zijn vrouw Sarah heeft een belangrijke rol in het herstelproces. Net als haar man ervaart zij in de weken na het acute bericht een chaos aan emoties: onzekerheid, angst, boosheid, vrees voor de onbekende toekomst. Om haar man te kunnen helpen moet ze 100 procent optimistisch zijn en tegelijkertijd zich voorbereiden op het ergste. Praktisch als ze is, ontdekt ze dat voorlezen een goed middel is om samen bezig te zijn en haar man af te leiden uit zijn negatieve denkcirkels. De ”Narnia”-verhalen van C. S. Lewis brengen stof tot nadenken en haar stem werkt aangenaam kalmerend.

Steunpunt
Alleen met zichzelf, blikt McCrum terug op zijn leven en zijn afkomst. Hij komt tot de conclusie dat hij in zijn ”oude” leven een monster van onverantwoordelijkheid geworden was. Hij ontdekt dat de catastrofe van de beroerte de kern van zijn bestaan heeft geraakt. Deze gebeurtenis gaat hij zien als een waarschuwing van zijn lichaam om de balans van zijn leven op te maken. Het wordt een fundamenteel keerpunt in zijn leven.

Na 2,5 maand is hij zover hersteld dat hij ontslagen wordt, nadat er enkele aanpassingen in zijn huis zijn aangebracht. Poliklinisch wordt de revalidatiebehandeling voortgezet. In deze fase wordt hij voortdurend geconfronteerd met het trage verloop van het herstelproces en met de nog aanwezige handicap. Hoe meer hij vooruitgaat, des te frustrerender ervaart hij datgene wat hij nog niet kan.

Zijn echtgenote past zich aan en meet zich een aantal noodzakelijk rollen aan, zodat zij slagvaardig kan optreden. Zij is zijn belangrijkste steunpunt. In deze moeilijke periode, waarin haar man afhankelijk van haar is en erg kwetsbaar, ontdekken zij samen een intimiteit waarvoor zij anders jaren nodig gehad zouden hebben.

Na een halfjaar bereikt McCrum een innerlijk aanvaarding van zijn situatie en ontstaat er een heroriëntatie op de toekomst. Hij hervat zijn werkzaamheden, maar kan niet meer in zijn oude functie als leidinggevende worden ingezet. Enige tijd later krijgt hij een passende functie aangeboden bij ”The Observer”. Weer laat hij een deel dat hoort bij zijn ”oude” leven achter zich. Met de geboorte van dochter Alice, 1,5 jaar na het ontstaan van de beroerte, is ”Mijn jaar vrij” ten einde.

Zingeving
Het boek is realistisch geschreven. Het leest als een roman. Bovendien geeft het op een natuurlijke manier medische informatie, vermengd met het verloop van een revalidatieproces na een ernstige ziekte. Tegelijkertijd wordt een goed beeld gegeven van de manier waarop de schrijver en zijn vrouw zo'n ingrijpende gebeurtenis in hun leven verwerken. Heel dicht komt hij aan de hand van de vraag naar de zingeving van deze gebeurtenis bij de erkenning van het bestaan van God, maar hij komt niet verder dan de constatering dat er een bijzondere bedoeling school achter alles wat gebeurd was.

Van harte kan ik dit boek aanbevelen aan mensen die herstellende zijn van een beroerte en aan allen die om de patiënt heen staan.