Kinderen na echtscheiding „een loodzware vrucht”

Co-ouderschap als keuze

In ”Gedeelde kinderen” gaat Paula Lampe in op de rol die ouders na hun echtscheiding voor hun kinderen kunnen vervullen. Ze motiveert haar besluit om over dit thema een boek te schrijven als volgt: „Het ”tot de dood ons scheidt” gaat tegenwoordig niet meer op voor het huwelijk, maar blijft onomstotelijk waar voor het ouderschap”.

De praktijk wijst uit dat het helaas realiteit is: veel huwelijken eindigen in een echtscheiding. Vanuit eigen ervaring weet Paula Lampe wat dat inhoudt, maar ook welke dilemma's er voor ouders spelen waar het de zorg voor de kinderen betreft.

”Gedeelde kinderen” is een helder, overzichtelijk geschreven boek, dat behalve een informatief deel ook een onderzoeksdeel bevat. In hoofdstuk 1 komt aan de orde: Wat betekent een echtscheiding voor de partners? Kerntaak bij deze ingrijpende levensgebeurtenis is: een huwelijk beëindigen en een rouwproces doormaken. Hiermee is de kant van de volwassenen gegeven. Kernachtig wordt het thema van het volgende hoofdstuk aangekondigd als Lampe stelt dat de kinderen, inmiddels een „loodzware vrucht van moeders schoot”, zich absoluut niet in een aanbevelenswaardige positie bevinden.

Heel stilletjes
In hoofdstuk 2 staat met name de vraag centraal hoe kinderen zich staande houden tussen twee ouders die niet meer in hetzelfde huis wonen. Ook hier blijkt Lampe goed op de hoogte van de emotionele problematiek en hoe kinderen daarmee omgaan.

Duidelijk en eerlijk wordt beschreven dat er voor de kinderen van scheidende ouders ook een rouwproces gaande is, waarvan de eerste fase als alarmfase beschreven wordt. Kinderen reageren juist heel stilletjes, ze kennen een worsteling met gevoelens van trouw, proberen krampachtig vast te houden aan resterende zekerheden. Daarna volgt dan in de gunstige gevallen een aanpassing aan de bestaande situatie: het kind hervindt een zeker evenwicht.

Hierbij wordt meteen wel aangetekend dat een belangrijke voorwaarde voor deze 'goede' afloop is dat de kinderen niet in de strijd betrokken raken, maar naar beide ouders toe loyaal kunnen blijven.

De vraag waar elke ouder na een scheiding in ieder geval mee te maken krijgt, is: Hoe is het ouderlijk gezag geregeld? In hoofdstuk 3 komt deze vraag expliciet aan de orde, met name wettelijke regelingen op dit gebied en mogelijkheden voor individuele invulling daarvan. Recente wetswijzigingen zijn hierin verwerkt.

Alternatief
Hoofdstuk 4 geeft informatie over de uitvoering van het ouderlijk gezag volgens de wettelijke regeling. Er blijkt een traditionele en een zogenaamde uitgebreide omgangsregeling te bestaan. Bij de laatste blijft de betrokkenheid van de partner bij wie de kinderen niet wonen, groter dan bij de eerste.

Hoofdstuk 5 is gewijd aan de uiteenzetting van een alternatief voor de bestaande omgangsregelingen, waarbij het gebruikelijk is dat de kinderen òf bij de vader òf bij de moeder wonen (meestal bij de laatste).

Zelf verwoordt Paula Lampe haar alternatief als volgt: „Co-ouderschap betekent dat twee ouders samen nog hun ouderschap willen laten voortduren na een echtscheiding, ten gunste van hun kinderen. Niets meer en niets minder.”

Co-ouderschap komt in grote lijnen hierop neer: de kinderen hebben zowel bij vader als bij moeder een ”thuis”, de zogenaamde bilocatieregeling. De ouders blijven samen overleggen en afspraken maken waar het de ”kinderzaken” betreft. Verder gaan zij ieder op de eigen woonplek zoveel mogelijk een eigen weg.

Overzichtelijk en eerlijk, geïllustreerd met citaten vanuit de praktijk, worden de voor- en nadelen en de valkuilen van deze leefwijze belicht. Hierbij wordt zowel naar de ouder- als naar de kinderkant gekeken.

Zo kan de bilocatieregeling er toe bijdragen dat de ouders minder de neiging hebben het kind voor zich te winnen. Daar staat echter voor het kind wel een stuk onrust tegenover (pag. 136): „Co-kinderen houden schouderluxaties over aan het constant sjouwen met tassen... Hun vriendjes worden moe van het uitzoeken waar het co-kind zich vandaag nu weer bevindt”. Ook worden de voor- en nadelen voor man en vrouw apart belicht.

Respectvol
Zeer belangrijk voor het succes van co-ouderschap blijkt de motivatie van beide partners te zijn. Daar waar beiden het belang van het kind voorop kunnen stellen en de ex-partner kunnen respecteren als collega-ouder, heeft de bilocatieregeling kans van slagen.

Hoe groot die kans is, kan de lezer zelf concluderen als gesteld wordt dat hiervoor een stabiele persoonlijkheid nodig is. Een echtscheidingsprocedure doormaken betekent vaak een aantal jaren van zorg, moeite, boosheid en onzekerheid doormaken. Tegelijkertijd wordt er dan een beroep gedaan op de vaardigheid om op een respectvolle manier met de ex-partner te overleggen over de kinderen.

Om te weten te komen of men als gescheiden ouders kans heeft op succesvol co-ouderschap, heeft Paula Lampe een vragenlijst opgesteld die gebaseerd is op een onderzoek onder ex-co-ouders, bij wie de bilocatieregeling voortijdig beëindigd is. Het verslag van dit onderzoek bevat twee hoofdstukken (6 en 7), met een meer gedetailleerde uitwerking in de bijlagen.

De voornaamste conclusie die Lampe in het slothoofdstuk (8) trekt, is dat co-ouderschap niet bewijsbaar beter is dan de traditionele of de uitgebreide omgangsregeling. De waarde van dit boek ligt dan ook met name in het feit dat er een alternatief aan bestaande regelingen wordt toegevoegd, dat zeker de moeite van het proberen waard is. Zorgvuldig is de auteur te werk gegaan bij de opstelling van de vragenlijst om te toetsten of iemand na een scheiding het co-ouderschap aan zou kunnen (bijlage 1). Mits deze eerlijk ingevuld is, biedt ze een uitgangspunt voor het ”Voorbeeldcontract voor de co-ouderschapsregeling” (bijlage 2). Doordat het boek zowel een beschrijvend deel als een (redelijk beknopt) onderzoeksdeel bevat, met aanbeveling (hoofdstuk 7) en praktische uitwerkingen (de bijlagen 1 en 2), is het toegankelijk voor een breed publiek. Zowel mensen die met een echtscheiding bezig zijn als hulpverleners en pastors kunnen waardevolle informatie uit dit boek halen.

Pastoraat
Paula Lampe schrijft haar boek niet vanuit de christelijke identiteit. Dat is jammer, omdat het bij echtscheiding gaat om het verbreken van een verbintenis die voor Gods aangezicht gesloten is. Wie een huwelijk verbreekt, zondigt tegen het zevende gebod. Vaak liggen aan de echtscheiding spanningen en soms jarenlange strijd ten grondslag, waarmee met name het pastoraat ook geconfronteerd wordt. Als het dan tot een scheiding komt, horen we uit de mond van de huwelijkspartners nogal eens de echo vanuit het paradijs na de zondeval: man en vrouw blijven verwikkeld in een grimmige strijd wie de schuldige is.

Voor een evenwichtig co-ouderschap is precies het tegengestelde nodig: man en vrouw belijden ieder hun persoonlijke schuld aan de breuk en mogen beiden de Heere God om wijsheid en steun vragen in de verdere opvoeding van hun kinderen.

Waar mensen op deze manier nog in staat zijn om samen te werken, zou het alternatief dat mevrouw Lampe in haar boek beschrijft –co-ouderschap in plaats van een omgangsregeling– voor de kinderen inderdaad wel eens de meeste mogelijkheden kunnen bieden om hun beide ouders loyaal te blijven, iets dat voor hun eigen persoonlijkheidsontwikkeling zeer belangrijk is. Zij hebben moeten meemaken dat de meest intieme relatie, de man-vrouwverbintenis, verbroken werd.

Mevrouw Fonville-van Klei, auteur van deze recensie, is als maatschappelijk werkende verbonden aan Gliagg De Poort.