Virusjager

De auteur, als arts en onderzoeker jarenlang in dienst van het Center for Disease Control, beschrijft in dit boek hoe hijzelf en andere medewerkers van dit Amerikaanse Centrum voor Ziektebestrijding op zoek zijn naar de veroorzakers van epidemieën en hoe ze de strijd aanbinden tegen gevaarlijke virussen. Het gaat dan om virussen die in laboratoria aangeduid worden als fase 4-virussen, virussen die een beduidend risico voor een levensbedreigende ziekte opleveren voor mensen die ermee omgaan of ermee besmet zijn. Voor degenen die er beroepsmatig mee omgaan, zoals de auteurs, zijn de uiterste veiligheidsmaatregelen van kracht. Een van de in het boek opgenomen foto's toont hen dan ook in een astronautachtige uitmonstering.

Het boek volgt de carrière van Joe McCormick binnen de epidemiologie, de leer van de verspreiding van ziekten, en de virologie. Later verschijnt ook Susan Fisher-Hoch, een Engelse virologe met wie hij in 1992 huwt, op het toneel. Zij doen hun werk vaak onder zeer primitieve omstandigheden. Juist het ontbreken van elementaire hygiënische voorzieningen in bijvoorbeeld ziekenhuizen werkt het ontstaan van epidemieën in de hand. De eerste maatregelen zijn dan ook gericht op het voorkomen van verdere verspreiding van een virus, zowel onder de bevolking als onder de onderzoekers. Hierbij moet het nodige geïmproviseerd worden.

Het grootste deel van het boek is gewijd aan de strijd tegen door virussen veroorzaakte hemorragische koortsen, ziekten die gepaard gaan met ernstige, levensbedreigende bloedingen in vele organen waaraan velen sterven. Vandaar dat deze virussen tot de fase 4-virussen worden gerekend.

De auteurs beschrijven de gang van zaken wanneer ergens ter wereld gesignaleerd wordt dat mensen dergelijke ziekteverschijnselen vertonen. Zo wordt de lezer meegevoerd naar uithoeken van Sudan en Zaïre, naar Sierra Leone, Nigeria en Pakistan, maar ook naar een proefdierenverblijf in Virginia. Vleermuizen, knaagdieren en apen blijken virussen te kunnen verspreiden en, niet in de laatste plaats, mensen zelf. Dit brengt de auteurs bij de ontdekking van het virus dat aids veroorzaakt.

Fase 4-virussen zijn een dankbaar object voor filmmakers, thrillerschrijvers en sensatiezoekers. Daarbij bestaat het gevaar dat de beschrijving van heroïsch pionierswerk in de strijd tegen gevaarlijke ziekten in verre landen de aandacht afleidt van de complexe achtergronden van de landen waarin dergelijke epidemieën ontstaan en van de basale preventieve gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Dit boek heeft het meeste weg van een avonturenroman, maar stijgt daar bovenuit wanneer McCormick een beschouwing geeft over de achtergronden van epidemieën: armoede, analfabetisme, overbevolking en politieke instabiliteit. Terecht noemt hij gewapende conflicten hemorragische ziekten die vaker voorkomen dan epidemieën met fase 4-virussen.