Recensie door Tineke van de Wetering-Peekstok - 4 november 1998

Het mooie en moeilijke van een autistisch kind

„Denise mag al in het diepe”

Laura is al drie jaar als haar moeder eindelijk de erkenning krijgt voor de zorg die ze al vanaf het begin bij Laura's ontwikkeling had. Het blijkt een meisje met een ontwikkelingsachterstand. Later wordt de diagnose duidelijker en uitgebreider. Laura heeft een autistische-spectrumstoornis en een verstandelijke handicap.

Wanneer een kind specifiek en herkenbaar autistisch gedrag laat zien, is het meestal niet moeilijk de diagnose te stellen. Echter: binnen het autistisch spectrum zijn veel varianten. Een jongen of meisje met wat voorheen autistiform gedrag genoemd werd, heeft vaak al veel hulpverleners ontmoet voordat duidelijk wordt dat er sprake is van autisme. De meerderheid van de autistische kinderen is verstandelijk gehandicapt. Het beeld van een hoogbegaafde autist komt wel vaak in boeken en films voor, maar zelden in de praktijk.

Daniëlle Kraft schreef een serie in het Haarlems Dagblad/Leids Dagblad over het leven met haar gehandicapte, bijzondere dochter Laura en het gezin. De vele betrokken reacties van lezers deden haar besluiten het verhaal te vervolgen en in boekvorm uit te geven. Het resultaat, “Ach Laukie”, is een ontroerend boek dat je in één adem uitleest.

Het geeft een helder en aangrijpend beeld van een autistisch meisje en het lijden dat deze stoornis voor haarzelf en het gezin meebrengt. De moeder is eerlijk over de moeiten die er zijn. Ondanks de ondertitel van het boek, “Het mooie en moeilijke van een autistisch kind”, bepaalt toch vooral het moeilijke de kleur van het verhaal.

Taalprobleem
Laura heeft, als onderdeel van haar stoornis, ook een taalprobleem. Het duurt jaren voordat ze kan praten. En dan nog blijft het spreken moeilijk voor haar. Woorden worden onduidelijk uitgesproken. Haar zusje, drie jaar jonger, begrijpt haar het best en helpt familieleden vaak als 'tolk' uit de brand.

Bij Laura heeft taal en communicatie door haar autistische stoornis een andere functie dan gebruikelijk. Daar geeft haar moeder in het boek sprekende voorbeelden van:

„Na zwemles, in de overvolle kleedkamer:
„Wie is Denise, mamma?”
„Denise? Denise zit bij Aafke op school”.
„Ma-m, wie is Denise?”
„Denise zit bij Aafke op school, het is een vriendinnetje van Aafke”.
„Mmm, wie is Denise?”
„Laura, ik zeg toch: Denise zit bij Aafke op school. En nu hou je op. Eerst aankleden nu. We praten buiten verder”.
Dat zijn te veel boodschappen in één keer.
Temend nu: „Mamma, wie is Denise?”
„Denise zit bij Aafke op school. Denise is Aafkes vriendinnetje. Ik weet verder niet wat ik moet zeggen, Laura. Wat moet ik zeggen? Wat wil je horen?”
„Jij moet zeggen: Denise mag al in het diepe”.
„O”.
„Wie is Denise, mamma?”
„Denise mag al in het diepe”.
„Ja. Goed zo mamma”.
Intens tevreden gezichtje”.

Het gesprek heeft nauwelijks iets met Denise zelf te maken. Wel met datgene wat vastzit in Laura's hoofd. Zoals ze dat met zo veel andere zaken heeft. Datgene moet uitgevoerd worden, door haarzelf of door een ander. Ze is pas tevreden als aan deze behoefte is voldaan. Niet vanwege de behoefte, zoals haar moeder zo mooi verwoordt, maar omdat het dan in haar hoofd is opgeruimd.

Herhalingsdwang
Periodes met verschillende soorten probleemgedrag komen en gaan. Zo manifesteert zich in een fase die anderhalf jaar duurt een herhalingsdwang op het gebied van taal. Alle gezinsleden moeten woorden, zinnen, gedeelten van zinnen herhalen en herhalen. Gebeurt dat niet, dan zijn woede-uitbarstingen en wanhopige driftbuien het gevolg.

Laura's moeder heeft zelf overigens ook iets met taal. Kraft creëert hier en daar heel eigen woorden in haar boek. Ook gebruikt ze soms spreektaal. Dat leest wel makkelijk, maar doet vaak afbreuk aan de stijl van het boek. Deskundigen worden door haar bijvoorbeeld deskundologen genoemd. Jammer; het dissoneert met andere passages, waarin ze juist dingen zo prachtig onder woorden kan brengen.

Verwarrend is ook de opbouw van het verhaal. De gebeurtenissen staan niet in chronologische volgorde. Dat maakt bepaalde stukken heel onduidelijk. Wat allemaal niet wegneemt dat het een boeiend verhaal is, waarbij je met belangstelling uitkijkt naar een vervolg, dat wellicht ooit verschijnt.