Conflicthantering

Mensen kunnen conflicten en problemen met elkaar hebben waar ze niet eenvoudig uitkomen. Conflicten zijn menselijk, maar worden vaak als ongewenst ervaren. Het streven naar vrede en harmonie is beter dan het zoeken van conflicten: die tonen de zondigheid van de mens, het op zichzelf gericht zijn. Maar kan het conflict niet ook leiden tot een doorbraak in vastgelopen verhoudingen en zo een bron van vernieuwing zijn? Daarom heeft het Christelijk Studiecentrum ICS een waardevol boekje over omgang met conflicten gepubliceerd.

”Welles, nietes. Omgang met conflicten”, een uitgave in de reeks ICS-Cahiers, is samengesteld door prof. mr. T. J. van der Ploeg, mr. A. H. Blok en A. D. Senf. De Amsterdamse dogmaticus dr. C. van der Kooi (Vrije Universiteit) zet de verhouding tussen conflict en verzoening in een bijbels en theologisch perspectief. Daarbij neemt hij als bijbels hoofdwoord het begrip verbond, dat zijn oorsprong bij God vindt. In het Koninkrijk van God neemt de sterkere het initiatief (vergelijk Romeinen 5 vers 8).

Een belangrijk sleutelwoord is het woord ”erkenning”: waar niet wordt erkend dat er schade is aangedaan of geleden, is de werkelijk goede verhouding ver te zoeken. De middeleeuwse boeteleer kende twee begrippen: ”contritio” en ”attritio”. ”Contritio” slaat op het berouw dat innerlijk is en niet alleen door straf wordt ingegeven. De middeleeuwers wisten dat spijt (”attritio”) dan wel niet alles is, maar het is in elk geval een stap waardoor kwaad wordt beteugeld.

Het verzoeningsproces maakt het conflict zichtbaar. In christelijk-theologisch perspectief komt het initiatief tot verzoening, tot openbaarmaking van het conflict, steeds van Gods zijde. Het herstel van het subject (de mens als handelende en verantwoordelijke persoon) speelt een sleutelrol.

Verzoening
Psychotherapeut drs. C. Roest, werkzaam bij Eleos, schetst een psychologisch perspectief. In het omgaan met conflicten ligt de eigenlijke keus tussen assertiviteit (tegenstelling van belangen) en non-assertiviteit (tegenstelling van posities). Een evenwichtige, niet-rigide denkstijl is van belang. Christelijke waarden geven aanleiding tot een eigen vorm van conflicthantering.

Ds. mr. E. K. den Breejen (Universiteit van Amsterdam) en prof. mr. T. J. van der Ploeg (hoogleraar privaatrecht VU) bezinnen zich op juridische procedures. Onduidelijkheid over wat er feitelijk in een conflict is gebeurd en wat het geldende recht is ten aanzien van die feiten kan de weg naar wezenlijke gerechtigheid en verzoening alleen maar blokkeren: christenjuristen zijn deugdzaam en heilzaam. In zijn informatieve bijdrage geeft de Utrechtse advocaat mr. J. C. E. Rhodius aan dat mediation (bemiddeling) een betere, bijbelse vorm van conflictoplossing is, maar niet voor alle conflicten: de waarheid wordt geen geweld aangedaan en er is een duidelijke scheiding tussen de zaak (het conflict) en de bij het conflict betrokken persoon. De door het Nederlands Mediation Instituut geregistreerde mediator is vooral procesbewaker bij het in der minne schikken.

Onpartijdigheid
De staats- en bestuursrechtdeskundige prof. mr. drs. B. P. Vermeulen (Katholieke Universiteit Nijmegen en Katholieke Universiteit Brabant) zet uiteen dát en in hoeverre de vrijheid van vereniging en van godsdienst aan kerken toestaat om conflicten in eigen kring op te lossen. Mr. D. A. C. Slump (coördinerend vice-president rechtbank Utrecht) schetst altijdgeldende bijbelse principes rond het procesrecht, zoals hoor- en wederhoor, de plicht tot zorgvuldig onderzoek en de eis van onpartijdigheid.

De Rotterdamse predikant L. Korevaar laat vanuit zijn ervaring met kerkelijke geschillen en geschillenbeslechting specifieke praktische en bijbelse aspecten zien van kerkelijke conflicten. Een exclusieve waarheidspretentie verhindert de oplossing van een conflict. De spanning tussen waarheid en eenheid veroorzaakt een voortdurend leerproces. Daarmee is het verhaal terug bij het begin: verzoening is niet zozeer een eindresultaat, maar een voortdurend proces dat een open en lerende houding vereist. Graag beveel ik deze bijzonder waardevolle studie ter lezing aan.