Met heimwee loop je niet te koop

Hoe ontstaat heimwee en wat kun je eraan doen? Het boek ”Heimwee” van Miranda van Tilburg is bedoeld voor iedereen die het zelf heeft ervaren of iemand met heimwee kent. Bijna iedereen dus, want meer dan de helft van de Nederlanders heeft ooit last gehad van het verschijnsel. Toch horen we niet er vaak over. Heimwee is een verborgen leed. Je loopt er niet mee te koop. Dat is jammer, want kennis kan veel lijden voorkomen.

Heimwee is een sterk verlangen naar huis en personen of dingen van thuis als men daarvan ver verwijderd is. Dit brengt vaak negatieve gevoelens, lichamelijke klachten, aanpassingsproblemen en functioneringsmoeilijkheden met zich mee. Iedereen ervaart het op een andere manier, maar de zojuist genoemde symptomen zijn vrij algemeen.

Persoonlijkheid
Er zijn drie typen heimwee: vakantie-, verhuis- en terugkerende heimwee. De eerste soort hangt samen met het doorbreken van routines en dagelijkse bezigheden. Er wordt dan ook wel verondersteld dat een inflexibele, planmatige persoonlijkheid deze vorm van heimwee veroorzaakt.

Verhuisheimwee kan iedereen krijgen. Je krijgt er pas last van als de nieuwe omgeving sterk afwijkt van de oude en veel aanpassingen van je vraagt. Gelukkig verdwijnt het vanzelf als de omgeving bekender en vertrouwder wordt.

Terugkerende heimwee is een abnormale of ziekelijke vorm, die te maken heeft met de onmogelijkheid dingen en personen los te laten. Ongeveer 10 procent van de mensen die hun huis verlaten, heeft last van dit ernstige soort. Het kan ontstaan als je nog thuis bent, maar meestal begint het binnen één dag na vertrek of zelfs later. Redenen kunnen zijn: een ingrijpende gebeurtenis of een (op den duur) tegenvallende nieuwe omgeving.

Beterschap
Mensen die herhaaldelijk last van heimwee hebben, komen er niet zo gemakkelijk van af. Het gaat meestal niet over met het ouder worden. De kans op beterschap is klein, behalve als je teruggaat naar de oude omgeving. Terugkeren is echter vaak ongewenst en lang niet altijd mogelijk. Het is daarom belangrijk te weten waarom de één wel heimwee krijgt en de ander niet.

Om te beginnen stelt de auteur dat heimwee een universeel verschijnsel is. Toch speelt een aantal factoren een rol in het ontstaan ervan. Behalve de persoonlijkheid zouden de opvoeding en de situatie een –minder belangrijke– rol spelen. Ten aanzien van de situatie moeten we denken aan zaken zoals: afstand (ver weg of dichtbij), duur van het verblijf (lang of kort), gezelschap (alleen of met bekende of vertrouwde personen) en veeleisendheid. Daarbij is er overigens geen sprake van objectieve feiten, maar van de waarneming door de desbetreffende persoon.

Cultuurschok
„Dichtbij, kortdurend en met vertrouwde personen” roept het minst en „ver weg, langdurig en alleen” roept het meest heimwee op. Duur van het verblijf en gezelschap zijn belangrijker dan de afstand van huis. Wie alleen gaat, krijgt geen praktische en sociale steun en wie veel over heimwee praat, thuis idealiseert en de nieuwe omgeving zwart afschildert, versterkt het. Ook bij afstand geldt dat het gaat om iemands waarneming, niet om het aantal kilometers.

Zorgen om problemen die thuis achtergelaten worden zijn geen belangrijke oorzaak van heimwee, gevoelens van verlies en het tegenvallen van de nieuwe omgeving wél. Bij vertrek naar het buitenland spreken we van een cultuurschok. Alle signalen en symbolen die we gebruiken in de omgang met anderen zijn ineens nutteloos; nieuwe dienen aangeleerd te worden.

Verhuizing
In het laatste hoofdstuk behandelt de schrijfster hoe kinderen en volwassenen omgaan met heimwee. Tevens geeft ze tips ter voorkoming en bestrijding ervan. Het zijn waardevolle adviezen waar ook mensen die niet direct last van heimwee hebben hun voordeel mee kunnen doen. Denk aan op vakantie gaan of verhuizen (naar het buitenland).

Het boek is helder geschreven en leest door de vele toelichtende voorbeelden gemakkelijk. Voor de geïnteresseerde lezer is het jammer dat er geen literatuurlijst is opgenomen. Werken van de in de tekst genoemde auteurs zijn op die manier niet terug te vinden.