Duizend jaar rampspoed

„De inwoners van de drukke handelsstad stonden niet best aangeschreven. Al vroeg in de morgen kon je hen stomdronken aantreffen onder het uitslaan van de smerigste taal. De mannen doken met allerlei verschillende vrouwen het bed in, want zolang de echtgenotes zich niet beklaagden, was overspel niet strafbaar.” Amsterdam anno 1999? Nee, Tiel anno 1021. Er is niets nieuws onder de zon.

Broeder Alpertus ziet met lede ogen de verwording onder de Tielenaren aan. Hij begrijpt niet „dat ze geen oog hadden voor de waarschuwingen die de Almachtige God hun in zijn eindeloze genade toch keer op keer had gezonden.” Zoals de plundering door de noormannen, vijftien jaar eerder. Ook in het negeren van Gods waarschuwingen lijkt de geschiedenis te hebben stilgestaan.

Dat er in de tussentijd toch het een en ander gebeurde, is te lezen in het onlangs verschenen boek ”Het aanzien van een millennium. Kroniek van historische gebeurtenissen van de Lage Landen 1000-2000”. Het boek geeft echter geen aanzien, maar is wel een kroniek van de hoogte- dan wel dieptepunten van het voorbije millennium in de Benelux-landen.

De samensteller heeft deze keuze bewust gemaakt. Hoewel hij zich ervan bewust is dat de geleidelijke groei van welvaart en beschaving voor de gewone man veel belangrijker is geweest dan de alle gruwelen van de laatste tien eeuwen. Maar, concludeert hij, het is nu eenmaal fascinerender om over rampspoed te lezen en voor historici om erover te schrijven.

Dat is waar. Het boek is een verzameling van precies honderd grootse gebeurtenissen uit de afgelopen duizend jaar, te beginnen met de noormannen in Tiel en eindigend bij De Witte Mars in Brussel in 1996. Het resultaat is een boeiende verzameling van gedetailleerd beschreven geschiedenissen. Daarbij hebben de schrijvers zowel gebruikgemaakt van recente literatuur als van originele bronnen. Leuk is dat naast de historische illustraties er ook geactualiseerde foto's van dezelfde situatie zijn geplaatst.

Aantrekkelijk is eveneens dat de gebeurtenissen stammen uit de Lage Landen, dus niet alleen uit Nederland. Daardoor komen ook gebeurtenissen zoals de verwerving van Kongo door België en een onterechte doodstraf voor twee Vlaamse onschuldigen voor het voetlicht. Deze aanpak is ook onontkoombaar, omdat de historie van deze drie landen nauw met elkaar verweven is.

Interessant is de speurtocht naar de vertekening van religie, calvinisme en christendom, zoals in dit type boeken te verwachten is. Deze komt nauwelijks voor, op één uitzondering na. Bij de beschrijving van de Synode van Dordrecht (1618-1619) wordt bij de uitverkiezing gezegd dat God „een kleine schare van de in zonde vervallen mensheid” heeft uitverkoren. Over een kleine schare is in de Dordtse Leerregels niets te vinden, daarentegen in Openbaring wel over een „grote schare, die niemand tellen kan.”

Een sneer is ook te vinden bij de moord op Willem van Oranje, die bij zijn sterven nooit de overgeleverde woorden „Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk” zou hebben gezegd. Dit moge waar zijn, schrijver mr. H. Kosterman hoeft deze spreuk niet af te doen als „calvinistische reclametekst.”

Door de gekozen opzet is ook niets terug te vinden over de Reformatie. Daardoor komt bij de beschrijving van de hoogtepunten in de Tachtigjarige Oorlog het accent automatisch te liggen op de politieke en militaire handelingen en blijft de religieuze medeoorzaak van de Opstand sterk onderbelicht.

Dit alles neemt niet weg dat de beschreven gebeurtenissen goed zijn beschreven, de een iets boeiender dan de ander. Het boek is daarom niet alleen geschikt voor geschiedenisleraren die verdiepingsstof zoeken, maar ook voor iedereen die in geschiedenis is geïnteresseerd. Het verzamelwerk geeft echter geen aanzien, maar blijft een kroniek.