Bouwen in Spijkenisse

Spijkenisse is op weg naar volwassenheid. Van een dorp is het een beetje stad geworden. Aan de voet van Oude Maas en Botlek gelegen heeft het een onstuimige groei doorgemaakt. Het telt 72.000 inwoners. Onlangs werd de sleutel voor de 30.000e woning uitgereikt.

Ter gelegenheid daarvan is ”De wording van een stad” beschreven in een boekje met als ondertitel ”Een halve eeuw bouwen in Spijkenisse” (1947-1999). Aan het eind van dit jaar krijgen alle inwoners het boekje als millenniumcadeau thuis. Het werkje, geschreven door Andries Molengraaf, is niet alleen een jubelverhaal van burgemeesters, architecten, politici en ambtenaren die met Spike-city van doen hebben of hebben gehad.

Namens de gemeente zet de schrijver de bouwhistorie van het oord, dat zich duidelijk „in het kielzog van Rotterdam” bevindt, op een rijtje. Het opent met de verdiensten van voormalige verzetsman en oud-burgemeester P. J. Bliek. Het was de tijd van de wederopbouw van Rotterdam en de groei van de Rotterdamse haven. Welplaat en Botlek moesten bij Rotterdam. „Spijkenisse nooit”, riep Bliek.

Wel spande hij zich in voor goede woningen voor het groeiend aantal continuarbeiders, werkzaam in de Rotterdamse havenindustrie. Zo drukten tal van architecten hun eigen stempel op een aantal wijken in Spijkenisse. De wanorde van dit stedenbouwkundig fenomeen wordt thans in de literatuur aangeduid als ”het Spijkenisser model”.

Niemand krijgt echt de schuld voor de chaotische wijken, waarin je als buitenstaander altijd de weg kwijt bent. Wel stelt de schrijver vast dat nergens in Nederland de bewonersinspraak in de jaren zeventig zo ver was doorgevoerd als in Spijkenisse, soms tot wanhoop van architecten en stedenbouwkundigen.

Inspraakmodel
De ”coup van rechts” maakte radicaal een einde aan dat inspraakmodel. Het nieuwe college vond de democratisering te ver doorgeschoten en legde de bewonersparticipatie aan banden. Dat leidde tot de merkwaardige omslag van een en dezelfde wethouder, die eerst te vuur en te zwaard hoogbouw bestreed en vervolgens een lans brak voor woontorens aan de Maasboulevard, die er ook zijn gekomen. Het kan verkeren.

Alle naoorlogse architectonische trends in Spijkenisse, zoals de Delftse sShool, de nieuwe functionaliteit en de woonervenbouw (de ”nieuwe truttigheid”) komen in het boekje aan bod, aangevuld met persoonlijke anekdotes en verlucht met talrijke illustraties waarin de metamorfose van dorp tot stad goed te zien is.