Strijd van een volk om land van de belofte

„Karakter, het
belangrijkste in je leven”

„Het is goed om voor ons land te sterven.” Deze zin staat gegraveerd op het fronton van het beeld van de brullende leeuw in de kibboets Tel Hai in Boven-Galilea. De uitspraak wordt toegeschreven aan de legendarische held Joseph Trumpeldor en is het symbool geworden van heldenmoed en toewijding voor vele generaties Israëliërs. Trumpeldor sneuvelde bij de strijd om de Tel Hai op de elfde van de maand Adar 5680 (1 maart 1920). Hij was een van de wegbereiders van ”Eretz Israël”, toen nog Palestina geheten.

Tegen het einde van de negentiende eeuw had de eerste Aliya (emigratiegolf) naar dit stukje verwaarloosd, droog en achtergebleven gebied van het ineenstortende Ottomaanse Rijk plaatsgevonden. Tussen 1904 en 1914 brachten, ondanks het corrupte Turkse bestuur en de vijandige Arabieren, jonge zionisten met socialistische idealen een ware omwenteling tot stand in Eretz Israël. Dit was de tweede Aliya.

In 1917 publiceerde Groot-Brittannië de ”Balfour Declaration”, waarin de rechten van de Joden om een thuisland te vestigen in Palestina werden erkend. Joodse soldaten die in het Joodse legioen waren ingelijfd, marcheerden met het Britse bevrijdingsleger Palestina binnen. Het land werd Brits mandaat gebied en de derde emigratiegolf kwam op gang. Daarmee was ook het Arabisch-Joods conflict geschapen! Verscheidene kleine en grote opstanden onder de Arabische bevolking waren het gevolg. De Joodse immigranten vormden in hun ogen een ernstige bedreiging.

”Helden van Israël” geeft korte levensschetsen van Joodse mannen en vrouwen die hun leven hebben gegeven voor ”Eretz Israël”. Het boek is overzichtelijk ingedeeld in zeven perioden, waarin we meegenomen worden in de strijd van een volk om het land van de belofte.

De eerste periode is die van de wegbereiders van 1897-1939, waarin namen naar voren komen als van Trumpeldor en Sarah Aharonson. Voor de laatste is de uitspraak van haar moeder, Malka Aharonson, een levensdevies geworden: „Je studie is niet het belangrijkste in je leven, maar karakter. Je moet je karakter ontwikkelen.” Zij is de geschiedenis ingegaan als ”de vlam van Nili”, een kleine groep van zo'n twintig mannen en vrouwen die alles in het werk gesteld heeft om in het Britse leger geïntegreerd te worden, om zo de strijd aan te kunnen binden tegen het Turkse bewind. ”Nili” staat voor de beginletters van het Hebreeuwse vers ”Netzach Israel lo yeshaker” – „En ook liegt Hij, Die de Overwinnaar van Israël is, niet.” (1 Sam. 15:29)

Hulpeloze kind
Het tweede deel beschrijft in grote lijnen de verwikkelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de holocaust. Ontroerend is te lezen wat Janusz Korczak, alias Henryk Goldszmidt, heeft gedaan voor 'zijn' kinderen. Zijn verbazingwekkende liefde, onvermoeide toewijding en grote wijsheid dwingen diep respect af. Tijdens de ergste periode in het getto van Warschau in 1942 schreef hij dat hij als kind van vijf jaar aan zijn grootmoeder in een vertrouwelijk gesprek zijn vermetele plan voorlegde om de wereld te veranderen door alle geld weg te gooien. Zijn belangrijkste levenstaak is hij in zijn latere leven gaan zien in de zorg om het kind. Vooral het hulpeloze en berooide kind had zijn hart.

In 1901 werd zijn eerste boek ”Straatkinderen” gepubliceerd. Twee jaar later legde hij met goed gevolg zijn artsexamen af. Daarna heeft hij zich gespecialiseerd in kindergeneeskunde. In tegenstelling tot zijn collega's bood hij gratis hulp aan kinderen van arme ouders. „Ook een kind heeft recht op respect; respect voor zijn gebrek aan kennis, zijn mislukkingen en zijn tranen; respect voor zijn pogen om zijn bezittingen veilig te stellen, zijn geheimen te hebben en zijn aarzelingen in het moeizame proces van volwassen worden.”

Toen op 5 augustus 1942 de nazi's het weeshuis omsingelden waar Korczak als arts en als 'vader' met zijn kinderen verbleef, vertelde hij de kinderen niet wat hun te wachten stond. Hij zag erop toe dat ze schone, nette kleren droegen, stelde hen in rijen op achter hun vlag en marcheerde hen toen af alsof het een uitje was. „Gebogen met een kind in zijn armen, liep hij voorwaarts... naar de offerplaats, het doodskamp Treblinka.” (pag. 87)

Onafhankelijkheid
Deel drie van dit boeiende boek beschrijft de heldendaden van Joodse soldaten en burgers in de strijd voor de onafhankelijkheid. Een naam die er voor mij uitsprong, was die van Teddy Kollek (pag. 128), de latere burgemeester van Jeruzalem. Door de smokkel van explosieven en ammunitie, onderdelen van vliegtuigen en ander materieel uit de Verenigde Staten, heeft hij een waardevolle bijdrage geleverd tijdens de moeilijkste oorlog die Israël ooit gekend heeft: de Onafhankelijkheidsoorlog.

Mij trof ook de indrukwekkende verklaring van Meir Ferstein, ten overstaan van zijn rechters, waarin hij de houding van de Britten in die tijd vergelijkt met die van de nazi's.

In het vierde deel worden globaal de ontwikkelingen tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog van 1947-1949 beschreven. Vervolgens passeert een aantal personen de revue. Mannen en vrouwen die zich verdienstelijk gemaakt hebben in de ”Strijd om te overleven”, zoals de periode van 1949-1967 in het vijfde deel van dit boek wordt aangeduid. Hier valt onder meer ook een en ander te lezen over de wederwaardigheden van de ”gevangenen van Cairo”. Gevolg van een stukje politiek van Israëlische zijde dat de schoonheidsprijs niet verdient.

Tijdens de viering van het veertigjarig bestaan van de staat Israël, in 1988, trof de toenmalige minister van Defensie, Itzhak Rabin, een gevoelige snaar toen hij tijdens de (postume) bevordering van de ”gevangenen van Cairo” opmerkte: „Er bestaat in de wereld geen compensatie die gegeven kan worden voor de lange jaren van gevangenschap, voor de moeilijke dagen en helse nachten, voor de nooit eindigende winters en zomers, voor de fysieke en mentale kwelling, voor het verlies aan vrijheid, voor de jaren van de jeugd die in de gevangenis voorbijgingen.”

Vrede met Egypte
Deel zes opent met een rapport over Eli Cohen, ”Onze man in Damascus”, en geeft achtergrondinformatie over de Zesdaagse Oorlog. Ehud Barak, de huidige premier, doet in het zevende en laatste deel verslag van de Yom Kippur-oorlog op 6 oktober 1973. „De helden van de Yom Kippur-oorlog, de levenden en de doden, redden hun land en legden het fundament voor een nieuwe realiteit van vrede met Egypte, de sterkste natie in de Arabische wereld”, zo besluit hij zijn opstel.

Benjamin Netanyahu sluit de rij van scribenten van ”Helden van Israël” met een opstel over Nir Poraz, een legercommandant die zijn soldaten wist te inspireren om aan iedere missie deel te nemen en iedere uitdaging aan te gaan. De laatstgenoemde held vond de dood tijdens de bevrijdingactie van Nachshon Waxman op 14 oktober 1994.

Religieuze dimensie
”Helden van Israël” is een boek vol boeiende passages die op mij een diepe indruk hebben achtergelaten aangaande de moed die aan de dag gelegd is voor het land en het volk Israël. Een uitgave die ik ter lezing aanbeveel, al was het alleen om een (diepere) indruk te krijgen van een stuk geschiedenis van een volk waar de Heilige Israëls Zijn Naam en zegen aan verbonden heeft.

De opzet, –korte verslagen van episodes uit het leven van mensen die hun leven hebben gewaagd en gegeven voor ”Eretz Israël”–, heeft wel als keerzijde dat het geheel wat fragmentarisch overkomt. Opvallend in dit boek is ook de seculiere toon in de meeste essays. Dat de God van Israël door alle tijden Zijn volk bewaart, komt niet of nauwelijks naar voren. Zonder de geschiedschrijving te kleuren, had naar mijn mening de religieuze dimensie in het leven van de 'helden' wat meer belicht kunnen worden, waardoor genoemde heldendaden meer reliëf hadden gekregen.