Rademacher

In de universiteitsbibliotheek van Gent (België) bevindt zich een bijzonder album met gedichten, een familiegeschiedenis, brieven, schotschriften en nog veel meer uit de nalatenschap van Johan Rademacher (1538-1617), een koopman- geleerde uit de 16e eeuw. Kort geleden werd het album uitgegeven door dr. K. Bostoen, voorzien van een korte inleiding en afgesloten met een toelichting en commentaar. Uitgeverij Verloren heeft er voor weinig geld een schitterende editie van gemaakt. De handgeschreven teksten staan op de linkerpagina en zijn goed leesbaar, terwijl op de rechterpagina de tekst gezet is.

Wie was Johan Rademacher? Een bescheiden, maar invloedrijke man die contacten onderhield met beroemde mensen als Marnix van St. Aldegonde en de cartograaf Ortelius, die een gezaghebbende man in de vluchtelingengemeente van Londen was. Hij werd geboren in 1538 in Aken en verloor op jonge leeftijd zijn vader. Het gezin verhuisde naar Antwerpen, waar de jonge Johan in dienst trad bij het beroemde handelshuis van Gillis Hooftman. Al snel klom hij op en hij vertegenwoordigde de firma vele jaren in Londen.

Naast zijn zakelijke activiteiten bewoog hij zich op vele terreinen. Hij is het voorbeeld van een autodidact! Hij was de eerste die een Nederlandse grammatica schreef. Een zuiver taalgebruik was zijn motivatie hiervoor. Gelijktijdig drong hij er bij de geleerden op aan voortaan in de landstaal te publiceren, zodat degenen die geen vreemde talen machtig zijn, deel kunnen hebben „aen de soeticheyt der wetenschap.”

Zelf had Rademacher zijn 'achterstand' goed ingelopen! Zijn talenkennis was uitzonderlijk. Hij beheerste perfect het Duits en het Frans en correspondeerde in onberispelijk Latijn met beroemdheden van zijn dagen. Zijn werkgever, Gillis Hooftman, steunde de hugenoten en koningin Elizabeth met een grote lening. Johan Rademacher stond in dezelfde lijn. In de gemeenten waar hij woonde, nam hij actief aan het kerkelijk leven deel. De laatste jaren van zijn leven woonde hij in Middelburg, waar hij ouderling was. Hij moet daar Faukelius, Walaeus en Teelinck meegemaakt hebben, om maar enkelen te noemen. In het gepubliceerde album bevinden zich zeer interessante teksten, waaronder de oudst bewaarde versie van Marnix' Nederlandse vertaling van enkele psalmen en een Latijns gedicht van Beza op de ondergang van de Armada.

Hoe het album in de universiteitsbibliotheek van Gent terecht is gekomen, is een verhaal apart. Het is zelfs een spannend verhaal. Het laatst was het in handen van Daniël Rademacher, de laatste afstammeling van de familie. Deze Daniël correspondeerde met de bekende schrijfster Betje Wolff, die hem na de eerste ontmoeting zo omschreef: „ruim veertig jaar, extra welgemaakt, niet groot nog klein, niet fraai, niet lelijk. Hij heeft veel gereisd en gelezen, bemint de fraaie kunsten en men kan zien dat eene vrouw die zich met geluk oefent zyne idole is.”

Is het verwonderlijk dat het bij één ontmoeting gebleven is? Al met al is ”Het Album J. Rotarii” een bijzonder interessante uitgave, die door inleiding en commentaar een boeiend beeld geeft van het leven en werk van deze belangrijke, maar voor velen onbekend gebleven man.