Lynch laat passagiers over Titanic vertellen

Het geloof in de
onzinkbaarheid

„Reddingboten?”, schreeuwde een vrouw uit. „Waarom hebben ze reddingboten nodig? Dit schip kan honderd ijsbergen vermorzelen zonder dat daar iets van te merken is. Belachelijk!” In de nacht van 13 op 14 april 1912 komt de Titanic, 's werelds grootste passagiersschip, op zijn allereerste reis in aanvaring met een ijsberg. De volgende uren verdwijnt de onzinkbaar geachte 26.000 tonner in de golven. In de ijzige wateren bij Newfoundland vinden uiteindelijk meer dan 1500 van de 2200 opvarenden de dood.

De aandacht voor het drama is bijna 90 jaar na dato bepaald niet verdwenen. Er lijkt geen einde te komen aan de Titanic-rage. In de periode voor de Tweede Wereldoorlog verschenen er vele boeken met verhalen die lafheid onthulden óf heldendom. De wereld leek te zijn gegrepen door de scheepsramp van 1912. Talloze plaquettes, standbeelden, fonteinen en gebouwen werden ter nagedachtenis van de ramp opgericht. Bovendien was de ondergang van het schip een aanzet tot veiliger vervoer over zee, voor meer reddingboten en betere regels voor telegrafie.

In de jaren vijftig keerde de belangstelling in verhevigde mate terug, in verschillende films, programma's en boeken. De film Titanic van regisseur James Cameron uit 1997 heeft in populariteit alle voorgangers echter overtroffen. De in 1963 opgerichte Titanic Historical Society telt inmiddels 5000 leden. De rage breidde zich verder uit: na boeken, documentaires en films volgde Titanic-speelgoed en Titanic-shirts.

Raadsels
Waarom die aandacht? Wellicht vooral door het menselijk drama. Men is gefascineerd door de best gedocumenteerde reis uit de tijd van de luxe lijnschepen of wordt gegrepen door de afstraffing van de technologische arrogantie van de mensen in het begin van de twintigste eeuw. En er zijn de nog onopgeloste historische raadsels: was er werkelijk een schip in de buurt, welke nummers speelde het orkest, zijn er nog schatten in het wrak?

Aan de rij boeken is onlangs ”Titanic, het ware verhaal” toegevoegd. De ondertitel is tamelijk pretentieus. Don Lynch, de auteur, is evenwel een kenner, die zich al meer dan 20 jaar met onderzoek naar de Titanic bezighoudt. Lynch is historicus van de Titanic Historical Society en bekend met de nog in leven zijnde passagiers en met de families van vele omgekomen passagiers en bemanningsleden. De werkelijk voortreffelijke tekeningen zijn van Ken Marchall, Titanic-painter bij uitstek. Eerder was zijn werk te bewonderen op het omslag van Time en in dr. Ballard's bekende boeken over de Titanic, de Bismarck en de Lusitania. Dr. Robert Ballard schreef een aanbeveling/voorwoord. Ballard was de belangrijkste ontdekker van het wrak.

Lynch beschrijft de periode vanaf de tewaterlating van de legendarische oceaanstomer tot de ontdekking van het wrak op de bodem van de oceaan.

Miljonairs
De reputatie van de Titanic had ervoor gezorgd dat er ook veel aanzienlijke personen aan boord waren. Ze bewonderden het schip, niet alleen het grootste, maar ook het meest luxueuze. Tot de voorname gasten behoorden vele miljonairs met namen als Astor, Strauss en Guggenheim. Ze vertegenwoordigden de toplaag van de anglo-amerikaanse samenleving, die de eerste reis van het fameuze schip niet wilde missen. Ook Bruce Ismay, directeur van de White Star Line, was aan boord.

In ”Titanic, het ware verhaal” is een uitklapbare tekening met een doorsnee van het schip opgenomen. In een speciaal hoofdstuk wordt een rondgang over het „droomschip” gemaakt. De Titanic herbergde onder meer een zwembad, Turkse baden, cafés, salons, eetzalen, kapsalons en een gymnastiekzaal.

Dodelijke ontmoeting
De dodelijke ontmoeting met de ijsberg had op zondagavond 14 april 1912 om 23.40 uur plaats. Exact geeft de schrijver de details, opgetekend uit de monden van de overlevenden, uit schriftelijke getuigenissen en uit de vele verhalen nadien. De passagiers worden op de voet gevolgd. Zij vertellen als het ware zelf het verhaal van de ondergang van het schip, over de onverklaarbare rust van sommigen die geloofden dat het schip onzinkbaar was. Slechts een enkeling, zo blijkt uit de verhalen die Lynch optekende, bezag de situatie realistischer. Bij hen verdween het geloof in de onzinkbaarheid als sneeuw voor de zon. Tijdens de laatste minuten bleef de band doorspelen. Uit de verklaringen van Lynch blijkt dat het allerminst zeker is of er op dat moment ”Nearer My God to Thee” werd gespeeld.

Onderzoek
Na de ramp volgde een onderzoek. Senator William Alden Smith uit Michigan werd de drijvende kracht hierachter. Bruce Ismay mocht niet terug naar Engeland. Wekenlang las het publiek met grote belangstelling in de kranten over de verklaringen die de vele ooggetuigen die Smith had opgeroepen, aflegden. Een later Brits onderzoek zou zich tot een veel kleinere groep mensen beperken. Het Britse onderzoek was echter een zaak van de gevestigde belangen. De scheepvaart mocht geen schade lijden. Brandende kwesties werden gesust, zo meldt Lynch.

Het boek bevat vele foto's en tekeningen, niet alleen van het schip, maar ook van allerlei andere zaken die bij de ramp een rol speelden. Zelfs een afbeelding van de meest waarschijnlijke vorm van de ijsberg die de boot openreet, ontbreekt niet.

De driemansonderzeeër Alvin laat op 14 juli 1986 voor het eerst zijn licht op het wrak schijnen. Met de verschillende, soms heftig gekritiseerde, expedities in later jaren besluiten Lynch en de voor de illustraties verantwoordelijke Ken Marchall hun boek.

Zelfzucht
”Het ware verhaal”, zo roept de ondertitel. Eerlijk laat Don Lynch weten dat niet alle vragen te beantwoorden zijn. Er zijn ook geen nieuwe feiten te melden. De meerwaarde van ”Titanic, het ware verhaal” is vooral gelegen in de prachtige tekeningen en de historisch verantwoorde beschrijving van het gedrag en de uitspraken van de vele passagiers. Met speciale aandacht voor het lot van individuele passagiers en bemanningsleden, zowel slachtoffers als overlevenden. Zij komen met al hun zelfzucht en zelfopoffering opnieuw tot leven.