Recensie door drs. C. D. van den Heuvel - 11 november 1998

Moeder liet kind aan in opium gedrenkt doekje sabbelen

Kruiswerk op de
Zuid-Hollandse eilanden

Een Ouddorper raadslid vond het in 1924 maar niets, zo'n wijkverpleegster aan de deur, die de gemeente nog geld kostte ook. Toen echter duidelijk werd dat de gemeentelijke beurs dicht kon blijven, was hij direct 'om'. „Als het niets kost, dan geef ik er niet om, al komen er vijftig”.

Het bovenstaande citaat is te lezen in “Zij kwam overal binnen”, over bijna 100 jaar kruiswerk op de Zuid-Hollandse eilanden. Het is uitgegeven bij het samengaan van kruiswerk, gezinsverzorging en maatschappelijk werk in de Zorg en Welzijn Groep.

Het eerste hoofdstuk behandelt kort het ontstaan van de diverse kruisverenigingen. De rest is thematisch opgebouwd, waarbij de onderdelen van het voormalige kruiswerk onder de aandacht komen.

Het is geen 'plaatje-met-een-praatjeboek', waarbij de oudere lezer veel bekende gezichten en namen tegenkomt. Vooral de grote lijnen worden beschreven, waarbij details als voorbeeld dienen. Die details zijn soms erg opmerkelijk. Op bladzijde 26 wordt verhaald dat soms bij een bevalling de deuren, kasten en laden werden opengezet, opdat de kraamvrouw een „ruime opening zou hebben”.

Nog een curieus gegeven is dat sommige Flakkeese moeders hun kinderen aan in opium gedrenkte doekjes (zogenaamde “lokkers”) lieten sabbelen. De hummeltjes sliepen er best van...

De titel van het boek slaat op de vele verpleegsters die het kruiswerk gestalte gaven. Juist hun werk krijgt aandacht: de zuster, die door weer en wind overal kwam. Soms op de Solex of brommer, met leren jas en motorbril. De grote waardering voor hun werk bleek ook in Ouddorp. Daar betaalde de bevolking mee om een Daf te kopen voor hun kruiszuster. Hoezo stuverraepers?

Levensbeschouwelijk
Het is jammer om te zien dat tegenwoordig ook yoga tot de aangeboden diensten behoort. Schijnbaar is het niet bij de Zorg en Welzijn Groep bekend dat hier ook een levensbeschouwelijk prijskaartje aan hangt. En ik vrees dat voor de aangeprezen Shantala-babymassage hetzelfde geldt.

Bepaalde 'ludieke' uitdrukkingen als: „Daar moet de duivel achter zitten” (blz. 41) vind ik minder geslaagd. Ook verwijt de schrijfster de wijkverpleging een moraliserende houding. Los van de vraag of onze samenleving, waarin velen zich niet meer laten gezeggen, zo veel beter is, vind ik dit een ahistorische benadering. Het verleden beoordelen met huidige maatstaven mag niet.

Gelukkig beperken deze uitglijders zich tot een minimum. Mijn totaalindruk is positief, ook vanwege de aardige illustraties.