Recensie door Esther Karels-Boonzaaijer - 4 november 1998

Elke dag een klein verhaal

Wie schreef de beroemde regels: „Het puntje van een graeuwe pen, is 't felste wapen dat ick ken?” Deze vraag staat bij maandag 25 januari in de Geschiedeniskalender van 1999. Het juiste antwoord staat op de achterzijde van het kalenderblaadje: Jacob Cats. Maar het blaadje biedt meer: er wordt ook een korte levensschets van vadertje Cats gegeven, wiens „stichtelijke dichtkunst grote invloed had, met name in calvinistische kringen”.

De kalenders voor 1999, het laatste jaar van het millennium, zijn alweer van de drukpersen gerold. In de jaarlijks verschijnende Geschiedeniskalender vinden we niet bij iedere maand een fraaie plaat, maar bij elke dag een historische vraag om „de hersenen te oefenen” én een uitgebreid antwoord. Als je met een goed geheugen begiftigd bent, kun je na een jaar heel wat wijzer zijn. Alhoewel, is het zinvol te weten welke ziekte de Britse Hendrik VIII waarschijnlijk onder de leden had? Of te weten wie de uitvinder van Tipp-ex was? Wie het poloshirt als kledingstuk introduceerde? Of sinds wanneer thee gezet wordt met behulp van een theezakje?

Het antwoord op de laatste vraag is overigens wel grappig: Het theezakje is namelijk geen uitvinding, maar het gevolg van een vergissing. Thee werd in het begin van de twintigste eeuw geïmporteerd in tinnen dozen. De Newyorkse thee-importeur Sullivan wilde zijn klanten wat staaltjes sturen en vond het te prijzig om de thee in kleine tinnen doosjes te doen. Daarom stopte hij het in kleine zijden zakjes. De domme klanten begrepen niet dat de thee eerst uit de zakjes gehaald moest worden, maar deden de thee met zakje en al in de theepot... Aan dit misverstand danken wij die handige theezakjes.

Pasen
De vragen in de kalender gaan vaker over dingen waar je nooit bij stil gestaan hebt: Hoe komt de maand mei aan haar naam? Wie waren de eersten die het jaar in twaalf perioden verdeelden? Wat betekent de naam Europa? In soortgelijke spellen die op de markt zijn, zoals Triviant, is het jammer dat er zo veel vragen over sport, film en theater tussen zitten. Dat is bij de Geschiedeniskalender niet het geval. Ze zijn er wel, maar het zijn er maar weinig. Opvallend vond ik daarentegen dat er een vrij grote plaats is ingeruimd voor religie en dan niet met vragen over New Age, boeddhisme en islam, maar: Hoe werden Remonstranten en Contraremonstranten ook wel genoemd? Met wie trouwde de Duitse hervormer Maarten Luther? Hoe werd Jan Hus een martelaar voor het Tsjechische volk? Sinds wanneer is voor de christenen de zondag de dag des Heeren en daarom een rustdag?

Bij een antwoord over de datum van Pasen staat: „Het christelijke paasfeest, waarbij de opstanding van Christus uit de dood wordt herdacht (en niet de geboorte van de paashaas, zoals veel Nederlanders schijnen te denken) wordt gevierd op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente”. Als de Geschiedeniskalender zo wat misverstanden uit de weg ruimt, is dat zeker een verdienstelijke zaak. Je naam zal toch maar staan op de achterkant van het kalenderblaadje waar wordt gevraagd: „Welk Nederlands parlementslid meende een paar jaar geleden dat niet Bonifatius, maar Willem van Oranje bij Dokkum werd vermoord?”