Titel: De SS-frontarbeiders van kamp Amersfoort
Auteur: Henk Sintniklaas
Uitgeverij: De Groot Voorhoeve
Kampen, 1999
ISBN 90 297 1638x
Pagina's: 138
Prijs: ƒ 24,90

Titel: Een Limburgse onderwijzer in het verzet. Het levensverhaal van Fons Mertens
Auteur: Gerard Sonnemans
Uitgeverij: Walburg Pers/Verzetsmuseum
Amsterdam, Zutphen, 1999
ISBN 90 5730 087 7
Pagina's: 160 blz.
Prijs: ƒ 29,50

Drie auteurs beschrijven belevenissen uit de oorlog

Scholier op de vlucht door Duitsland

Lourens Reedijk heeft het niet gemakkelijk. Het is 1944. De jonge zeevaartscholier is samen met duizenden Rotterdammers opgepakt en naar Duitsland getransporteerd. Ook werkweigeraar Henk Sintniklaas komt in het Oosten terecht. Als gedwongen SS-frontarbeider wordt hij tewerkgesteld in Polen. Onderwijzer Fons Mertens uit het Limburgse Sevenum raakt in de oorlog betrokken bij het verzet. Drie mensen wier belevenissen in de Tweede Wereldoorlog in boekvorm zijn uitgebracht.

De oorlog loopt ten einde. Duitsland verliest op alle fronten. De hongerwinter maakt zijn eerste slachtoffers. Mensen zakken op straat in elkaar en blijven schijnbaar dood liggen. In die tijd laat de Duitse bezetter nog even flink van zich horen. In Rotterdam vindt op 10 november 1944 een grote razzia plaats, waarbij 52.000 mannen worden opgepakt. Lourens Reedijk is op dat moment negentien jaar. De Duitsers verplichten iedere man van zeventien tot veertig jaar om mee te gaan, dus ook hij valt daaronder.

Lourens doet geen enkele moeite om aan de oproep te ontkomen. Hij verveelt zich door de vele beperkingen en regels die de bezetter de bevolking oplegt. Deze kans om eens op avontuur te gaan, grijpt hij met beide handen aan. Zijn belevenissen heeft hij bijgehouden in een dagboek: ”De Rotterdamse razzia van 1944”.

Rijnaak
Nadat alle mensen in Rotterdam op verschillende plekken bijeen zijn gedreven, wordt Lourens met tientallen anderen in het ruim van een rijnaak gejaagd. Via Amsterdam komt de jonge Rotterdammer in Kampen terecht. Na een verschrikkelijke nacht te midden van 1500 man in een paardenstal wordt de reis per trein voortgezet.

Hoewel er vele mogelijkheden zijn om te ontsnappen, durft niemand dat aan. Pas de negende dag na de razzia komt Lourens met een grote groep Rotterdammers in kamp Börszum aan. Daar begint het echte kampleven: weinig eten, veel gesnauw, hard werken.

Enkele dagen later waagt Lourens het om samen met de dertigjarige Piet Veerdonk ervandoor te gaan. Er volgt een tocht dwars door Duitsland met veel gevaren en ontberingen.

”De Rotterdamse razzia van 1944” leest als een avontuurlijk jongensboek. Hoewel het een weergave is van een dagboek, is het geen saaie opsomming geworden. De foto's, plattegronden en een stukje tekst uit het originele dagboek vormen een mooie aanvulling bij de tekst.

Vrijwillig
De benaming SS-frontarbeiders doet vermoeden dat deze mannen in de Tweede Wereldoorlog vrijwillig voor de Duitsers werkten. Dat gebeurde, maar er bestonden ook gedwongen frontarbeiders. In ”De SS-frontarbeiders van kamp Amersfoort” doet Henk Sintniklaas zonder poespas zijn verhaal over de donkerste periode in zijn leven.

Enkele dagen nadat Sintniklaas weigert te gaan werken in Duitsland, wordt hij opgepakt. Al snel komt hij terecht in gevangenkamp Amersfoort. Slecht eten, stenen bikken, werken op het land is zijn deel. Ook moet hij toezien hoe Joodse medegevangenen worden gemarteld.

Na twee uitputtende maanden in Amersfoort zetten de Duitsers een groep gevangenen, onder wie Sintniklaas, op de trein naar Duitsland. In Berlijn krijgen de Nederlanders genoeg eten en ze mogen schone kleren aantrekken. De toekomst lijkt er goed uit te zien!

De positieve gedachten vervliegen echter al snel. De Duitsers storten hun nazi-propaganda over Sintniklaas en zijn metgezellen uit. In een brief die ze naar huis mogen schrijven, moet staan dat ze zijn toegetreden tot het SS-leger.

Korte tijd later worden ze tewerkgesteld in een klein concentratiekamp bij de plaats Jamlitz in Polen. Maandenlang verrichten de frontarbeiders bouw- en boswerkzaamheden. Totdat Sintniklaas met enkele makkers in handen valt van de Russen.

”De SS-frontarbeiders van kamp Amersfoort” is een interessant boek, dat een nog redelijk onbekend fenomeen uit de Tweede Wereldoorlog op een makkelijk te volgen manier belicht.

Onderwijzer
”Een Limburgse onderwijzer in het verzet” vertelt de belevenissen van Fons Mertens tijdens de vijf jaar durende oorlog. Mertens is onderwijzer in het Limburgse Sevenum en betrokken bij het verzet. Hij zorgt bijvoorbeeld voor honderden onderduikers in het dorp.

Er staan erg veel persoonlijke details in het boek, die niet altijd interessant zijn voor de lezer. Wel is het voordeel van zo'n persoonlijk gekleurde beschrijving dat het verhaal tot leven komt en de lezer zich erg betrokken voelt bij wat er gebeurt.