”Van alfa tot omega” legt uitdrukkingen uit

Argusogen en midasoren

Een tantaluskwelling: een van de vele begrippen die wij regelmatig in de mond nemen en waarvan het oorspronkelijke verhaal stamt uit de Oudheid. Van die vele begrippen kennen veel Nederlanders misschien het oorspronkelijke verhaal niet of nauwelijks. ”Van alfa tot omega. Een klassiek ABC” vertelt waar allerlei uitdrukkingen vandaan komen.

„Ook zag ik Tantalus daar aan gruwlijke kwellingen blootstaan, recht overeind in een meer; het water sloeg tegen zijn kin aan. 't Was aan zijn houding te zien dat hij dorst leed, maar die niet kon lessen: telkens wanneer de grijsaard zich bukte om water te drinken, slurpte de aarde het op, die donker verscheen om zijn voeten, daar waar het water, volkomen verdroogd door een god, was verdwenen.” Zo ziet Odysseus in de onderwereld hoe mensen gestraft worden wanneer zij de wetten van de goden overtreden.

Vlerkerig gedrag
Uitdrukkingen als het zwaard van Damocles, de grot van Plato, de hoorn des overvloeds, het paard van Troje en begrippen als narcisme, oedipuscomplex, parisoordeel, midasoren, argusogen en dergelijke worden in het boek van De Rynck en Pieters alfabetisch gerangschikt op trefwoord. Deze trefwoorden leiden direct naar de bron: een uit het Latijn of Grieks vertaalde passage. Elk lemma wordt kort ingeleid door beknopte informatie over het werk en de auteur van de tekstpassage, met soms een samenvatting van het voorafgaande om de tekstpassage te kunnen begrijpen.

Overigens zijn ook veel teksten opgenomen die niet het oorspronkelijke verhaal achter een woord of uitdrukking vertellen. Die teksten zijn wel opgenomen onder een trefwoord, maar dienen vooral „om een indruk te geven van de veelheid en enorme variatie van de klassieke literatuur.” Zo is een flink aantal „minder bekende, maar altijd verrassende, mooie, informatieve, grappige of ontroerende” teksten opgenomen.

Grappig is bijvoorbeeld het verhaal over de vlerk uit 319 voor Christus, opgenomen onder het trefwoord ”karakter”: „vlerkerig gedrag (…) is grove en misplaatste leukdoenerij. Bijvoorbeeld: een vlerk blijft in het theater doorklappen als anderen al zijn opgehouden. Wanneer het publiek stil is, boert hij met opgericht hoofd zo luid dat de toeschouwers wel naar hem moeten omkijken.” Dergelijke mensen waren er dus zo'n 2300 jaar geleden ook al…

Doos van Pandora
Verrassend is een element uit het verhaal over de doos van Pandora: wanneer zij, de eerste vrouw, het deksel van het vat haalt en daardoor alle rampen en ziekten over de mensheid brengt, blijft niet de Hoop in het vat achter, zoals meestal wordt vertaald, maar „alleen bleef daar, in onverbrekelijk verblijf, het Voorgevoel onder de rand van 't vat nog achter.” Deze vertaling is –bezien in de context– uiteraard veel logischer: de hoop is namelijk wel onder de mensen en is ook geen ramp, maar als mensen ook het voorgevoel bezaten, „zagen ze alle ellende aankomen en werd het leven pas echt onleefbaar…”

Het boek geeft een goed beeld van de veelzijdigheid en de invloed van de Griekse en Romeinse literatuur en cultuur.