De wereld van
Nescio in beeld

Nescio (1882-1961), bekend auteur van een beperkt oeuvre –”De uitvreter”, ”Titaantjes”, ”Dichtertje” en twee verhalenbundels– schetste van 1946 tot 1956, door middel van een dagboek, zijn beeld van Nederland. Dit ”Natuurdagboek” werd in 1996 postuum als onderdeel van zijn ”Verzameld werk” uitgegeven. Voor Bert Verhoeff vormde het de inspiratiebron om vijftig jaar na Nescio's impressies als fotograaf zíjn beeld weer te geven. Nescio's fragmenten en Verhoeffs actuele foto's bij die fragmenten vormen een aardige, maar niet heel bijzondere combinatie in ”De boomgaard der gelukzaligen. De wereld van Nescio, 50 jaar later”.

Verhoeff geeft in zijn voorwoord te kennen dat zowel een fotograaf als een schrijver uit oneindig veel momenten en standpunten zijn persoonlijke beeld van de werkelijkheid kiest. Dit zorgt ervoor dat in deze uitgave verschillende beelden van dezelfde plaatsen zichtbaar zijn. Van Verhoeff mogen we als lezer geen conclusies uit het (ver)ander(d)e beeld trekken. Toch is juist de vergelijking tussen het beeld van toen door Nescio en het beeld van nu door Verhoeff interessant voor de lezer.

In de passages uit Nescio's ”Natuurdagboek” valt vooral de rust op: „Deze heele wereld was eigenlijk plaatsloos, tijdloos en zonder traan en ik ook”; „...je hoorde een paar klompen en verder zag en hoorde je niemand. Het platteland zoals het hoort?”; „Kortenhoef-Loendersloot. Je kunt er voor mij Zwitserland en Italie en Tyrol voor in ruil krijgen en een gulden toe.”

Verder is in Nescio's beschrijvingen de ontwikkeling naar het Nederland van nu zichtbaar: „Ook hier de pest van de overbevolking met te veel vrije tijd: 'zomerhuisjes' aan het water?”; „Er werd nogal wat halfnaakt geroeid”; „Troosteloos draaien door leegte en leelijke dorpen met kassen en schoorstenen, Gods (?) wereld geindustrialiseerd.”

De kenmerkende schrijfstijl van Nescio's literaire oeuvre is in ”De boomgaard der gelukzaligen” niet te vinden: Nescio geeft in telegramstijl zijn bevindingen weer.

De rust van Nescio vind je niet terug in de foto's van Verhoeff: op elke foto is óf de mens zelf óf zijn meestal negatieve invloed zichtbaar. De eerste indruk is ónrustig.

Flitsende brommers vlak langs de begraafplaats en in de schijnbaar rustige polder staat een flitspaal. Het zicht op de brug bij Deventer lijkt alleen door Verhoeff waargenomen te worden, maar deze foto is gemaakt tijdens de Deventer boekenmarkt, een jaarlijks drukbezocht evenement. Zelfs de prachtige opname van ”De boomgaard der gelukzaligen” geeft tussen de bomen door een beeld van een rivier die vol ligt met plezierjachten.

Verhoeff ziet in gedachten een mooie traditie ontstaan: in 2050 gaat er opnieuw een fotograaf op stap en legt dezelfde plekken op dát moment vast. Hij is benieuwd of ”De boomgaard der gelukzaligen”, beschreven door Nescio en gefotografeerd door hem, dan nog te vinden zal zijn. Gezien de foto waarmee Verhoeff aansluit bij het slot van Nescio: „Overigens triest en triest en triest” moeten we misschien vrezen van niet.

Overigens vraag ik me af of er zowel in 2000 als in 2050 interesse zal zijn voor deze of een vergelijkbare, toekomstige uitgave. Het is geen boek dat je snel weer eens uit de kast zal pakken omdat het je zo geboeid heeft.