VNG-voorzitter benadrukt vertrouwen raad-burgervader
„Raad moet burgemeester
ontslag kunnen geven”Van onze regioredactie
NIJMEGEN – Burgemeesters behoren, net als wethouders, de mogelijkheid te krijgen om politieke redenen ontslag te nemen. Een gemeenteraad die het vertrouwen in de burgemeester heeft opgezegd, moet in staat zijn een bindende aanbeveling tot ontslag bij de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties te doen. Dit pleidooi houdt prof. dr. J. Th. J. van den Berg, voorzitter van de directieraad van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en buitengewoon hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Leidse Universiteit, in zijn essay ”Verantwoorden of vertrekken”, een beschouwing over politieke verantwoordelijkheid. Zowel de raad als de burgemeester zelf moet in staat worden gesteld uit te spreken dat de burgemeester niet langer in staat is zijn politieke ambt vruchtbaar en doeltreffend uit te oefenen. Voor een burgemeester moeten de consequenties daarvan materieel dezelfde zijn als voor wethouders. Met benoeming of verkiezing heeft dat niets te maken, maar uitsluitend met de plicht tot politieke verantwoording en met de vraag of de burgemeester het vertrouwen van de raad heeft. Van den Berg wijdde het essay aan verantwoordelijk gemeentebestuur. Ook in de gemeente spelen immers vragen als: Wie is waarvoor politiek verantwoordelijk? Is de politieke ambtsdrager alleen verantwoordelijk voor wat hij zelf heeft kunnen beïnvloeden of ook voor wat ambtenaren hebben gedaan of nagelaten? Hoe zit het eigenlijk met de burgemeester? Wat is ten slotte de betekenis van de zogenaamde vertrouwensregel in het gemeentebestuur? Beginsel
Hoewel er tussen parlement en gemeenteraad een aantal verschillen bestaat in de manier van verantwoording en in de organisatie van politieke verantwoordelijkheid, gaat het in beide gevallen om hetzelfde staatsrechtelijke beginsel. Bestuurders dienen zich, gevraagd en ongevraagd, voor hun eigen handelen of nalaten, maar ook dat van hun ambtenaren, te verantwoorden bij de volksvertegenwoordiging. Verantwoordelijkheid vooronderstelt daarbij de bevoegdheid tot het nemen van beslissingen. Tussen parlement en gemeenteraad bestaat –behalve in de procedures– geen verschil als het gaat om een vertrouwensrelatie tussen bestuurders en volksvertegenwoordigers. De bestuurder die geen vertrouwen meer geniet van de volksvertegenwoordigers, is verplicht te vertrekken. Verantwoording en vertrouwen hebben wel met elkaar te maken, maar van een directe relatie tussen beide is geen sprake. Bij verantwoorden gaat het om verschaffen van openbaarheid en uitleg over eigen handelen of nalaten dan wel dat van ambtenaren. Dit ten behoeve van behouden en zo nodig herstellen van de juiste gezagsverhoudingen. Bij het vertrouwensbeginsel gaat het erom de vraag te beantwoorden of het bestuur dan wel de bestuurder in staat is te leren, verhoudingen te herstellen of te verbeteren. Persoonlijk
”Verantwoorden of vertrekken” is het derde essay voor de VNG van de hand van Van den Berg. Ook bij dit essay gaat het om persoonlijke opvattingen en niet om uitspraken namens de VNG. Twee jaar geleden schreef hij op persoonlijke titel een veel geciteerd essay over de positie van raden en raadsleden in Nederland onder de titel ”In het stadhuis zijn geen stemmen te halen” en vorig jaar verscheen zijn essay ”Samenhang en overzicht”, dat de ophanden zijnde vernieuwing van de lokale democratie betrof. | 