Zon versus chimpansee

Om elf uur is de dierentuin nog in z'n dagelijkse doen. Apen slingeren krijsend van tak naar tak, papegaaien heten bezoekers met „Lorre” welkom en olifanten trompetteren dat het een lieve lust is. Kinderen willen naar de speeltuin. Alleen de lange rij voor de balie waar nog eclipsbrilletjes te koop zijn, geeft aan dat er meer aan de hand is.

Algehele stilte
D. Wijngaarden, rondleider in Artis, wacht de zonsverduistering rustig af. Hij observeert voor deze gelegenheid de Japanse makaken, een apensoort. „Ik verwacht een algehele stilte, ook bij mensen. Verder denk ik dat de jonge aapjes als het donkerder wordt hun ouders opzoeken.” Toch wacht hij het licht worden met de meeste spanning af: „Voor de dieren heeft de 'nacht' te kort geduurd en dan raken ze juist van slag.”

Ook de Indische olifanten krijgen aandacht. Artis-directeur M. Frankenhuis zelf heeft zijn klapstoeltje bij hun buitenverblijf gezet. Tijdens zijn waarnemingen –vanaf half elf tot twee uur elk kwartier– kijkt hij naar het gedrag van de kudde. Is er onrust of ruzie? Hoe is het eetpatroon en wat zijn de tijden van ontlasting? Een dag eerder zijn de waarnemingen ook al gedaan, als referentieopname.

Frankenhuis denkt bij de 'flaporen' niet de meest schokkende dingen te zien. „De olifanten maken wel meer onverwachte dingen mee: een nieuwe tak, een ander tijdstip van binnenlaten of ander voedsel.” De directeur denkt dat de hoefdieren meer problemen zullen krijgen. „Zij hebben bij het donker worden nog niet genoeg gegeten en gaan dat als een razende doen. En dan wordt het weer licht.”

Niets bijzonders
Net voor half een is het zover. Het onbedekte gedeelte van de zon staat stralend aan de hemel, geen wolkje te zien. Het licht lijkt 'dunner' en grijzer dan normaal. De intensiteit is minder, maar wie niet beter weet zou denken aan een bewolkte zomerdag. Veel dieren merken niet eens dat er wat is. Alleen een chimpanseevrouwtje moet een vermoeden hebben. Als tijdens de maximale verduistering de mensen haar massaal de rug toekeren en hun brilletje pakken, voelt ze zich in de steek gelaten. Woest begint ze in haar handen te klappen.

Echt afwijkend gedrag is er verder bij de chimpansees niet waargenomen, evenmin bij de gorilla's. De waarneemster daar is eigenlijk een beetje teleurgesteld. „Je hoopt toch op iets bijzonders, hoe dan ook. De gorilla's waren rond half een wel wat drukker dan normaal, maar dat kan ook door de mensen komen.”

Frankenhuis heeft eigenlijk ook niets te melden. „Eén keer stond de olifantenstier bij de deur van het nachtverblijf, maar dat kan per ongeluk zijn.”

En de makaken? Wijngaarden zat op een beste plek. 'Zijn' apen reageerden. „De groep viel om kwart over twaalf ongeveer drie kwartier stil. De dieren zaten er gelaten bij. Wat mij daarna opviel, was dat de apen elkaar bijzonder fanatiek achternazaten.” Hij maakte ook aantekening van het jonkie dat vijf kwartier lang aan moederaap hing. „Dat is niet normaal. Op weg naar de zelfstandigheid worden zij meestal na tien minuten weggestoten.”

De rondleider noteerde ook dat de apen om half twee massaal gingen eten. „Het lijken net mensen. Door de spanning slaat onze maag dicht. Als alles weer gewoon is, krijgen we honger. Ik heb de indruk dat de makaken wel wat gemerkt hebben.”

Speeltuin
Om twee uur is de dierentuin weer in z'n dagelijkse doen. Apen slingeren krijsend van tak naar tak, papegaaien heten bezoekers met „Lorre” welkom en olifanten trompetteren dat het een lieve lust is. Kinderen willen naar de speeltuin. Ergens in een hoekje van z'n binnenverblijf kauwt een chimpansee op wat eens een eclipsbril was.