Zie ook: Verkeersleiders voelen zich miskend

Posities van partijen liggen voor Bijlmerdebat vast

Voorspelbare loopgravenoorlog

Mocht het kabinet vandaag vallen over het referendum, dan zullen de ministers Borst en Jorritsma bij hernieuwde kabinetsdeelname van hun politieke partij naar alle waarschijnlijkheid niet terugkeren op een ministerspost. Daarvoor heeft de parlementaire enquête naar de politieke afwikkeling van de Bijlmerramp hen te zeer beschadigd.

Gek genoeg lijkt het er echter niet op dat beide bewindsvrouwen de komende weken zullen struikelen over het Bijlmerdebat zelf. Alles wijst erop dat minister Jorritsma kan rekenen op de volle steun van de VVD-fractie. De fractie van D66 is druk bezig de onderbouwing van het Bijlmeroordeel over haar ex-partijleider Borst te ondergraven. Voorzichtig steunen beide partijen ook elkaars bewindslieden. Zij willen niet het risico lopen elkaars onontbeerlijke steun te moeten missen.

De PvdA-fractie zou best een offensiefje tegen Jorritsma en Borst willen beginnen, maar heeft de handen ook niet vrij. Eerste prioriteit van de sociaal-democraten is de bescherming van premier Kok. Ook hij krijgt in het Bijlmerrapport kritiek, al is die iets minder ernstig dan de kritiek op Borst en Jorritsma. Bovendien komt het kabinet-Kok als geheel in de gevarenzone wanneer beide vice-premiers onder zware druk zouden komen te staan.

Hoe ernstig de verwijten over en weer in dit geval ook mogen zijn, het lijkt een typisch paars debat te worden. Het CDA, GroenLinks en andere oppositiepartijen krabbelen wat aan de buitenkant van het bolwerk, terwijl de paarse fracties de rijen gesloten houden. Kennelijk zijn PvdA, VVD en D66 nog steeds zozeer gehecht aan de uniciteit van hun samenwerking dat zij helemaal niets daartussen willen laten komen.

Slippendrager
Wie het debat de komende dagen wil volgen vanaf de publieke tribune moet eens letten op VVD-woordvoerder Te Veldhuis. Dat kamerlid is de personificatie van het dualisme zoals dat functioneert onder paars; een uiterst bekwaam slippendrager die zijn eigen minister onvoorwaardelijk steunt in de strijd tegen de oppositie. Al vele malen verdedigde Te Veldhuis minister Jorritsma toen die nog minister van Verkeer en Waterstaat was.

De VVD heeft veel lof voor het werk dat de enquêtecommissie heeft verricht, liet Te Veldhuis gisteren weten. Maar hij zei erbij dat hij de politiek meest beladen conclusies onvoldoende onderbouwd acht en dat hij voorlopig geen reden ziet om één of meer ministers naar huis te sturen. Overigens nam ook de kritische PvdA-woordvoerder Van Gijzel, ofwel ”Bijlmerboy”, aan de vooravond van het debat gas terug.

Wie een hond wil slaan, vindt licht een stok. Partijen die afwillen van de harde Bijlmerconclusies hebben weinig moeite om argumenten tegen die conclusies aan te dragen. Zij tornen in de eerste plaats aan de onderbouwing van die conclusies en voeren het debat over de argumentatie van de enquêtecommissie. Maar dan komt ook het vuilere werk om de hoek kijken. Van moddergooien zijn ze ook niet vies in Den Haag.

De enquêtecommissie zou een verkeerde werkwijze hebben gehanteerd. Haar verhoormethode zou te suggestief zijn geweest, haar scoringsdrift te groot en haar mediabeleid te vrijpostig. Al met al zou de commissie er een show van hebben willen maken. Dit soort argumenten kunnen een mist doen ontstaan die het overbodig maakt om nog daadwerkelijk over de inhoud van het rapport te debatteren.

Novum
De paarse partijen krijgen in het Bijlmerdebat te maken met een complicerende factor. Het gebeurde nooit dat de Tweede Kamer de conclusies van een eindrapport van een parlementaire enquêtecommissie uit haar midden weigerde over te nemen. Wanneer zich dat novum voordoet, zullen velen daarin een bevestiging zien van hun wantrouwen dat politici verslaafd zijn aan het pluche van hun ministerszetel. Ook zou het afbreuk doen aan de reputatie van de parlementaire enquête.

Wellicht weegt dat partijen als VVD en PvdA toch zwaarder dan het heenzenden van een minister. Mevrouw Borst komt in dat geval het eerst in de gevarenzone. Niet eens omdat zij in het eindrapport de zwaarste verwijten krijgt, maar omdat zij deel uitmaakt van D66. Dat is de kleinste regeringspartij, die voor een meerderheid eventueel gemist kan worden.

Van Aardenne
De kans lijkt klein, maar het is niet onmogelijk dat een partij in de loop van het debat de eigen bewindspersoon alsnog laat vallen. Dat gebeurde tijdens het debat over het rapport van de RSV-enquêtecommissie, die subsidies aan de scheepsbouw onderzocht. De VVD-Tweede-Kamerfractie staakte haar onvoorwaardelijke steun aan minister Van Aardenne. Maar had de fractie dan niet laten weten dat zij om Van Aardenne heen stond? „Jazeker”, reageerde de liberale fractievoorzitter, „maar we hebben nooit gezegd dat we achter hem stonden.” Er is altijd een weg terug.