„Beter dan bommen was mogelijk”

Niet alleen Servië, maar ook de Contactgroep van westerse landen en vertegenwoordigers van de Kosovo-Albanezen weigerden tijdens de besprekingen in Rambouillet een vredesregeling te ondertekenen. Van Bommel kwam daar achter toen hij navraag ging doen naar de achtergrond van een terloopse opmerking die minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken op 24 maart in een brief over de kwestie aan de Tweede Kamer maakte.

Van Aartsen deelde de Kamer het volgende mee: „De Servische delegatie heeft uiteindelijk nog wel een ondertekende versie van een alternatief voorstel voor autonomie aan de onderhandelaars overhandigd; dit voorstel was evenwel al eerder door de Contactgroep als volstrekt ontoereikend afgewezen.” Van Bommel vroeg het Servische voorstel op toen de oorlog al over Joegoslavië raasde en kwam tot de conclusie: „Hadden ze dat maar geaccepteerd.”

Van Bommel faxt het document naar deze krant. Hoewel het Servische voorstel geen ruimte blijkt te bieden voor Kosovaarse zelfstandigheid, regelt het wel een grote mate van zelfbestuur voor de Servische provincie. En hoewel het geen internationale implementatiemacht toelaat, spreekt het zich wel uit voor terugtrekking van alle Servische militairen uit Kosovo, voor vrijlating van gevangen vrijheidsstrijders en voor het voortaan afzien van geweldgebruik tegen Kosovaren. Bovendien pleit het document voor expliciete erkenning van de mensenrechten van de Albanezen in Kosovo.

Beter dan bommen
Waarom kon het Westen niet leven met dit voorstel en koos het uiteindelijk voor geweld via de NAVO? Voor Van Bommel is het een raadsel. In tegenstelling tot veel leden van zijn partij, weigert hij uit te gaan van kwaadwillendheid een oorlogszucht bij de NAVO-partners. Dat veel van zijn partijleden daar anders over denken, bleek gisteravond tijdens het Beter-dan-Bommen-debat dat de SP in Amsterdam organiseerde.

In een tumultueus debat geven de aanwezige SP'ers de Servische president Milosevic „groot gelijk” dat hij de vredesregeling van Rambouillet niet heeft ondertekend. Amerika is hier de grote vuilak, die zijn macht over de hele aarde wil vestigen. Clinton en ook onze eigen Kok worden opgevoerd als oorlogsmisdadigers, die later nog eens voor het internationaal tribunaal zullen verschijnen. De media zijn met hun selectieve berichtgeving medeschuldig. De NAVO krijgt een spoedige ondergang toegewenst.

Aanmerkelijk serieuzer luidt de analyse van Clingendael-onderzoeker dr. R. de Wijk, die op uitnodiging van Van Bommel in het forum heeft plaatsgenomen. Ook hij is tegenstander van de bombardementen op Servië. Volgens De Wijk heeft de internationale gemeenschap ten onrechte gedacht met militaire dreiging het onderste uit de kan te kunnen krijgen. Toen dat niet lukte, moesten de dreigementen wel worden uitgevoerd, hoewel het een heilloze en bovendien internationaalrechtelijk onrechtmatige weg is.

Geen oplossing
Een duidelijk verschil tussen De Wijk en Van Bommel openbaart zich als het gesprek gaat over de alternatieven voor militair geweld. Van Bommel is optimistisch over economische sancties en verdere onderhandelingen. De Wijk schokt het publiek met de mededeling dat „we moeten accepteren dat voor sommige problemen geen oplossing bestaat. Over zinloos geweld in ons eigen land stellen we al vast dat er geen oplossing is, wat denken we dan in Servië te bereiken?” Economische sancties leiden volgens De Wijk alleen tot versterking van de binnenlandse steun voor de gewraakte leider tegen wie de sancties zijn gericht.

Een ander forumlid, mevrouw Albers van de beweging ”Vrouwen voor vrede”, is duidelijk ook niet naar Amsterdam gekomen om alternatieven aan te dragen. Het enige wat zij heeft mee te delen is dat de NAVO ogenblikkelijk moet stoppen met bombarderen en dat vervolgens alle regeringen in de NAVO-partnerlanden meten aftreden. Dat laatste vindt een enkeling in de zaal te extreem, het eerste is bij de SP onomstreden. De NAVO moet terug in haar hok.

Grondtroepen
Forumlid R. Wessel, internationaal-rechtsdeskundige van de Universiteit Utrecht, vindt dat de NAVO het niet kan maken om zich zomaar terug te trekken, met achterlating van een geëscaleerd conflict. Volgens hem is de „meest eerlijke oplossing” het sturen van grondtroepen, maar voor dat pleidooi krijgt hij weinig gehoor bij het SP-publiek.

In een akkoord gelooft helemaal niemand van de aanwezigen meer. Citerend uit het Weense verdrag deelt een Amsterdamse rechtenstudente de zaal mee dat zo'n akkoord ook niet rechtsgeldig zal zijn, omdat aan tekenen onder militaire druk geen waarde wordt toegekend.