Legitimatie voor Kosovo-actie afwezig

Het is voor het eerst in de 50-jarige geschiedenis van de NAVO dat het bondgenootschap een offensieve actie is begonnen tegen een land, waar het niets mee heeft. Zeker, president Milosevic is een agressief offensief begonnen tegen opstandige Albanezen in de tot zijn land behorende provincie Kosovo. Het is de vraag of die agressiviteit de NAVO-primeur rechtvaardigt.

Wat er in de provincie Kosovo is gebeurd en nog gebeurt, brengt de eerlijke toeschouwer in elk geval tot het inzicht en de erkenning dat het een fabel is dat een mens „van nature goed is.” Toch blijft de vraag waar de NAVO de legitimatie of het mandaat aan ontleent om Joegoslavië te dwingen het gezag over deze provincie gedeeltelijk weg te geven.

Bij het ingrijpen van de wereldgemeenschap in Bosnië was er wel een duidelijk legitimatie. In de eerste plaats had de internationaal erkende moslimpresident Izetbegovic om ingrijpen gevraagd en vervolgens was een resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties de juridische basis. Bosnië en de buurstaten, waaronder Servië, zijn immers lid van de VN en daardoor gebonden aan het VN-verdrag. Maar van zo'n basis is nu geen sprake.

Veiligheidsraad
Er zijn onder Kosovaren en Serviërs enkele duizenden doden gevallen. Vele duizenden Kosovaren zijn ontheemd geraakt. Milosevic weigert zich door buitenstaanders de wet te laten voorschrijven. Zijn dat de criteria om te spreken van een „humanitaire ramp”? Kennelijk wel, want waarom zou de NAVO anders ingrijpen? Er ligt immers geen resolutie van de Veiligheidsraad aan deze actie ten grondslag.

Weliswaar heeft de Veiligheidsraad in oktober vorig jaar in de resoluties 1199 en 1203 gezegd dat de rellen in Kosovo geen interne aangelegenheid van Servië zijn, maar daarmee is geen expliciet mandaat gegeven om in te grijpen. Trouwens, de Veiligheidsraad zal nooit zo'n uitspraak doen, want de permanente Veiligheidsraadleden Rusland en China zullen hun vetorecht gebruiken om dat te blokkeren. Dit alles in ogenschouw nemend, ligt het voor de hand te constateren dat de grond om in te grijpen voor de NAVO wel flinterdun is.

Het SGP-kamerlid Van den Berg zoekt, zo blijkt uit een RD-artikel onder de titel ”Kiezen tussen kwaden in Kosovo” van 30 januari, de fundering voor het NAVO-ingrijpen in de typering van de problemen als „grote humanitaire ramp” en „bijna-genocide.” In dat geval vindt hij het acceptabel dat een „coalition of willing nations”, een aantal gelijkgezinde landen, ingrijpt. Binnen Europa kan dat door de NAVO, maar voor de landen buiten Europa is de SGP'er voorzichtiger, omdat hij uitgaat van het nabijheidsprincipe. Alleen de buurlanden of landen in dezelfde regio zijn bevoegd op te treden.

”Koerdistan”
De door Van den Berg gehanteerde argumenten geven geen antwoord op de hoofdvraag. En die luidt hoeveel recht een onafhankelijke staat heeft om binnen de kaders van door de bevoegde overheid ondertekende en dus erkende internationale verplichtingen haar eigen identiteit te beleven, ook al gaat dat ten koste van een minderheid.

Bovendien is niet gedefinieerd hoe omvangrijk de vluchtelingenstroom moet zijn en hoeveel doden er moeten zijn gevallen om ingrijpen te rechtvaardigen, om te kunnen spreken van een „humanitaire ramp” of „bijna-genocide.” Waarom onderneemt de NAVO wel actie in Kosovo en niet in het Koerdische gebied in de landendriehoek Turkije, Irak en Iran, dat de PKK zo graag ”Koerdistan” noemt?

Het Joegoslavische leger heeft in Kosovo zo'n 25 dorpen platgebrand of -gewalst. In de Koerdische regio zijn zo'n 10.000 dorpen weggevaagd. Evenals Koerdistan is Kosovo nooit een zelfstandige staat geweest. Maar de tragiek van de Koerden is objectief gezien vele malen ernstiger en duurt ook al vele jaren langer dan die van de Kosovaren.

Trouwens, wat zou de NAVO doen als de provincie Friesland zich wil afscheiden van Nederland en dat doel –het is vrijwel ondenkbaar– wil bereiken door terrorisme en daardoor Nederland dwingt tot militaire bezetting van die provincie? Naar analogie van Kosovo zou de NAVO dus Nederland moeten pogen te dwingen de Friezen toe te geven en bij onwil naar militair geweld moeten grijpen.

Scenario's
Met de Clingendael-onderzoeker dr. R. van Wijk moet erkend worden dat de NAVO eigenlijk geen juridische basis heeft voor de Kosovo-actie. Er is, zo zegt hij in het hiervoor genoemde RD-artikel, een sluipende, niet grondig overdachte trend te bespeuren bij de internationale gemeenschap om af te dingen op het principe van de soevereiniteit van nationale staten. Ook Van den Berg onderkent overigens dat probleem.

Zeker, de NAVO-autoriteiten zullen aanvoeren dat er nauwelijks een alternatief scenario voor ingrijpen voorhanden is. Maar sinds wanneer is het aan de NAVO om alternatieve scenario's te ontwikkelen voor uit internationaal oogpunt bezien bedenkelijke binnenlandse aangelegenheden van een land, dat niets heeft met het bondgenootschap?

Zichzelf respecterende overheden van democratisch geregeerde landen kunnen eigenlijk geen genoegen nemen met een ongelegitimeerde actie. Zij zouden ernst moeten maken met het voor iedereen inzichtelijk maken van argumenten om in te grijpen in andere landen, of met het zoeken naar andere vormen van sancties, zoals economische boycots of het verbreken van de betrekkingen.

Alleen op zo'n manier wordt willekeur uitgebannen en gerechtigheid bevorderd. Tot op dat moment is elke adhesie met of toestemming voor ingrijpen in de soevereiniteit van onafhankelijke staten uitermate gevaarlijk. Het schept ook precedenten. Meestal van een kaliber dat later wordt betreurd.