Kabinet houdt rekening
met lijkzakken

Terwijl de presidenten Clinton en Chirac, premier Blair en bondskanselier Schröder gisteravond voor de televisie verschenen om hun onderdanen uit te leggen dat de NAVO tot actie was overgegaan en waarom, belegde de Nederlandse Tweede Kamer in allerijl een spoeddebatje, waar minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken, overgevlogen vanuit Berlijn, een verklaring aflegde. Kok bleef achter op de Europese top in de Duitse hoofdstad, net als Chirac, maar die trok zich terug in zijn hotel om tegen de achtergrond van de Franse vlag zijn landgenoten toe te spreken.

Er is natuurlijk een verschil in de staatsrechtelijke positie van Kok en die van zijn collega's. Kok is niet rechtstreeks gekozen, zoals de Amerikaanse en de Franse president, en is evenmin opperbevelhebber van de strijdkrachten, zoals Clinton. Hij staat niet boven de andere ministers, zoals Blair in Engeland, en is binnen het kabinet niet de eerstverantwoordelijke voor veiligheid en buitenlands beleid, zoals Chirac. Toch had een optreden van Kok voor de hand gelegen, al was het maar om het Nederlandse volk te overtuigen van de ernst van de situatie en de familieleden van de militairen die bij de gevechtshandelingen zijn betrokken een hart onder de riem te steken.

Direct gevaar
Nederland is met zestien F-16's betrokken bij deze oorlog, die te karakteriseren is als de eerste aanval van de NAVO op een soevereine staat die in een intern conflict is verwikkeld en de NAVO niet om die troepen heeft gevraagd. Bovendien hebben deze acties geen juridische basis, omdat er geen mandaat van de VN aan ten grondslag ligt. Dat vraagt op zijn minst om enige uitleg. Ook lopen de Nederlandse piloten direct gevaar, want het Servische leger is zeer goed in staat hard terug te slaan.

De minister van Defensie, De Grave, gaf gisteravond toe dat het hier om een „risicovolle operatie” gaat en dat de Nederlandse regering „rekening houdt met de mogelijkheid van Nederlandse slachtoffers.” Juist daarom waren De Grave en Van Aartsen zo blij met de haast kamerbrede steun voor de acties, want als er binnenkort mogelijk body-bags (lijkzakken) worden ingevlogen, ligt de verantwoordelijkheid daarvoor bij kabinet én Kamer. De gevechtsacties voltrekken zich nu eenmaal niet „volgens de regels van de wiskunde”, zei De Grave. „De uitkomst van de luchtaanvallen blijft onzeker.”

Betrokken
Generaal-majoor D. Berlijn, commandant van de tactische luchtmacht, legde gisteravond uit dat Nederlandse piloten betrokken zijn bij gevechtshandelingen die er allereerst op gericht zijn de Servische luchtverdediging uit te schakelen en daarna andere militaire doelen te vernietigen. Vannacht zijn zij vooral ingezet om de Amerikaanse ”stealth” bommenwerpers en B-52's te beschermen. Ze zijn veilig op hun basis teruggekeerd en hun acties waren succesvol, aldus Berlijn vanmorgen.

Wat gaat er echter gebeuren als Milosevic geen eieren voor zijn geld kiest en niet terugkeert naar de onderhandelingstafel? „Eén telefoontje van Milosevic is genoeg”, zei De Grave gisteravond, en ook Kok zei te hopen dat het vechten („geen doel, maar een middel als alle andere middelen zijn uitgewerkt”) spoedig zal ophouden. Op een mogelijk vervolg wilde De Grave slechts met tegenzin ingaan.

Dat is begrijpelijk, omdat hierover geen politiek besluit door de NAVO-ministers is genomen. „We gaan door met bombarderen zolang dat nodig is. En dat kan lang duren.” Maar als Milosevic desondanks standhoudt, is in de militaire planning al rekening gehouden met „de massale inzet van grondtroepen”, bekende De Grave.

Dat de oorlog in Joegoslavië wel eens lang kan gaan duren, is meer dan een bang vermoeden wanneer we de verschillende regeringsleiders horen spreken over de doelstellingen van de NAVO-acties. Terwijl De Grave ze ziet als een ultieme poging om Milosevic terug te brengen aan de onderhandelingstafel, heeft Clinton het voortdurend over het economische belang van een „vrij, vreedzaam en democratisch Europa” en de noodzaak om daartoe een einde te maken aan de humanitaire tragedie die zich in Kosovo voltrok. En de Duitse strateeg Von Clausewitz schreef 2 eeuwen geleden al dat het fout gaat zodra de politieke doelstellingen en de militaire middelen niet heel precies op elkaar zijn afgestemd.