Bijlmeremoties beroeren de Knesset

„Ik hoop dat de Nederlandse politiek krachtig stelling neemt tegen deze gevoelens”, zei transportminister S. Yahalom vlak na de vergadering voor Nederlandse televisiecamera's. Hij reageerde op het geëmotioneerde relaas van El Al-directeur J. Feldshuh, die de Knesset-commissie vertelde dat zijn bedrijf sinds de onthullingen in de Bijlmerenquête van vorige week tal van „antisemitische telefoontjes” krijgt.

Feldshuh is er kapot van. In de Bijlmerenquête wordt zijn vliegmaatschappij nu al zo'n 2 weken lang zwart gemaakt door onthullingen dat El Al-Boeings soms ongerepareerd de lucht in gaan en dat El Al het met het onderhoud van zijn vloot over het algemeen ook niet zo nauw neemt. Die onthullingen worden volgens Feldshuh door Nederlandse media klakkeloos omgezet in „een campagne tegen El Al” en resulteren bij de gemiddelde Nederlander in een „anti-Israëlstemming.”

Hoge woorden
„Wij zijn ook mensen”, voegde Feldshuh aan zijn betoog toe, om het geheel verder te dramatiseren. El Al overweegt de vrachtvluchten op Schiphol te staken, liet hij de commissie weten. Overigens heeft de El Al-topman die suggestie eerder gedaan in verband met de relatief strenge milieuregels op de Nederlandse luchthaven. Voorzitter Rubinstein van de economische commissie doorzag dat en tikte hem daarover op de vingers.

Verder bereikte Feldshuh wat hij beoogde. Zijn relaas maakte veel los van het Knesset-temperament, dat Israëlische politici doorgaans snel vaardig maakt tot het uitspreken van hoge woorden en forse veroordelingen. Het felst was de reactie van minister Yahalom zelf. „Antisemitisme begint soms klein, maar kan eindigen in pogroms”, zei hij. Yahalom is lid van de rechtse Nationale Religieuze Partij.

Niet alleen de politici, maar ook het gerenommeerde Israëlische dagblad Haaretz toonde zich bezorgd over de gevoelens die de Bijlmerenquête bij veel Nederlanders losmaakt. De krant publiceerde de resultaten van een peiling. Die zouden aangeven dat niet langer 70 procent van de Nederlanders Israël steunt, maar nog slechts 51 procent, een daling van bijna 20 procent dus.

Bij het Centrum voor Documentatie en Informatie over Israël (CIDI) en andere Joodse instellingen in Nederland zijn geen antisemitische uitingen binnengekomen naar aanleiding van de Bijlmerramp.

Speciale positie
Het Nederlandse kabinet laat zich voorlopig weinig gelegen liggen aan de Israëlische emoties. Minister Netelenbos (Verkeer en Waterstaat) maakte gisteren bekend dat de regering onderzoek wil laten doen naar de vraag of El Al op Schiphol een speciale positie heeft. Afgelopen vrijdag reageerde premier Kok tijdens zijn wekelijkse persconferentie nog met een herhaald en nadrukkelijk „nee” op een vraag naar de speciale positie van El Al. Ook El Al-woordvoerder N. Kleiman ontkent dat er een bijzondere positie is.

Wellicht heeft Kok uitsluitend formeel willen antwoorden en valt uit zijn reactie af te leiden dat er geen officiële documenten of verdragen bestaan waarin de Israëlische vliegmaatschappij de speciale status krijgt toegewezen. Wie echter een kijkje neemt op Schiphol, komt tot een andere conclusie. De El Al-hangars zijn de meest (met wapens) beveiligde van heel Schiphol. Nederlandse douane of marechaussee wordt er niet toegelaten, zo hebben zegslieden in tal van mediaberichten bevestigd.

Premier Kok heeft sinds afgelopen woensdag overigens de regie ten aanzien van de Bijlmerenquête volledig naar zich toe getrokken. Dagelijks overlegt hij met minister Netelenbos. Vorige week nog kreeg Netelenbos een veeg uit de pan omdat ze Kok niet tijdig op de hoogte had gesteld van de wetenschap dat er geluidsbanden met forse onthullingen op komst waren in de enquête. De enquêtecommissie had haar daarover alvast vertrouwelijk geïnformeerd.

Tsjernobyl
Op 17 december heeft de parlementaire enquêtecommissie minister Borst (Volksgezondheid) in een vertrouwelijk schrijven laten weten dat in hangar 8 op Schiphol-Oost de radioactieve stoffen verarmd uranium en cesium zijn aangetroffen. Een deel van hangar 8 diende na de ramp anderhalf jaar lang als opslagplaats voor de brokstukken van de gecrashte El Al-Boeing.

De commissie schreef mevrouw Borst verder dat het radioactieve afvalproduct cesium een overblijfsel is van de kernramp in Tsjernobyl in 1986. Dit is destijds in Nederland neergekomen.

De gezondheidsrisico's in de hangar zijn volgens het ministerie van Volksgezondheid te verwaarlozen. Toch heeft Borst de commissie op 22 december laten weten dat zij, om aan alle resterende onzekerheid een einde te maken, een nieuwe schoonmaakactie in de hangar gewettigd vindt. Zij heeft bij haar collega van Milieu, minister Pronk, aandacht gevraagd voor schoonmaak van de hangar voordat deze gesloopt wordt.

Militairen
Het ministerie van Defensie gaat onderzoeken of militairen die vanuit Oirschot bij de Bijlmerramp hebben geassisteerd nog gezondheidsklachten hebben. De militairen, die destijds in de Majoor De Ruyter van Steveninckkazerne waren gelegerd, krijgen van het ministerie een brief met de vraag of ze nog extra hulp nodig hebben.

De betrokken 22 militairen maakten deel uit van het geneeskundig detachement van de kazerne. Ze hielpen na de ramp met de El Al-Boeing met het bergen, identificeren en vervoeren van de slachtoffers. Na de ramp kregen zij geestelijke begeleiding. Ongeveer de helft van de 22 militairen was dienstplichtig. Inmiddels werkt niemand meer in Oirschot.