Gevangenis zo lek als een mandje

De Antilliaanse minister van Justitie, Rutsel Martha, kondigde natuurlijk onmiddellijk een grootscheeps onderzoek aan naar de ontsnapping uit de Bon Futuro-gevangenis. De naam betekent letterlijk: goede toekomst. „De gevangenis wordt op alle niveaus doorgelicht, zodat kan worden vastgesteld wie zijn werk niet naar behoren heeft gedaan”, aldus de minister in een toelichting.

De twaalf gedetineerden ontsnapten woensdag op klaarlichte dag, rond vijf uur 's middags lokale tijd, uit de nieuwbouwafdeling van de gevangenis die in de volksmond beter bekendstaat onder haar vorige naam: Koraal Specht, genoemd naar de wijk waarin de gevangenis staat. Acht van de ontsnapten wisten te ontkomen in drie klaarstaande vluchtauto's. De overigen vluchtten te voet. Meer dan de helft van de ontsnapte gevangenen is volgens de politie veroordeeld voor moord, doodslag, verkrachting of overvallen met geweld. Ondanks een omvangrijke zoekactie was tot vanmorgen nog geen van de voortvluchtigen opgepakt. Terwijl het eiland Curaçao toch niet zo heel groot is.

Het is de derde grote ontsnapping uit de gevangenis binnen twee maanden. Eind maart ontsnapten zes gedetineerden en in april nog eens vijf. Martha kondigde disciplinaire sancties aan voor gevangenispersoneel dat zich schuldig maakt aan hulp bij ontsnapping, of aan het binnensmokkelen van drugs, mobiele telefoons en vuurwapens. De bewakers staakten onlangs nadat twee collega's waren geschorst wegens vermeende betrokkenheid bij de ontsnapping van de gedetineerden eind maart. De rechter moest eraan te pas komen om de cipiers weer aan het werk te krijgen.

Minister Martha is van mening dat de ontsnappingen goed zijn georganiseerd. Hij ziet overeenkomsten tussen de laatste twee. „Het onderzoek moet duidelijkheid geven over de mysterieuze omstandigheden waaronder deze vlucht kon plaatshebben.”

Mariniers
Koraal Specht geldt al jaren als een van de beruchtste gevangenissen op het grondgebied van het Koninkrijk der Nederlanden. De antimartelcommissie van de Europese Unie maakte jarenlang onder meer melding van overbevolking en geweld in de inrichting. Ontsnappingen waren in de jaren negentig (ook toen al) eerder regel dan uitzondering. Opstand onder de gevangenen stak regelmatig de kop op. Niet de directie maar een groep machtige Venezolaanse en Antilliaanse gangsters maakte de dienst uit in de inrichting.

Na een reeks zeer gewelddadige ontsnappingen moesten er in het voorjaar van 1997 zelfs zwaarbewapende Nederlandse mariniers aan te pas komen om de orde te herstellen. Nederlandse parlementariërs ergerden zich groen en geel aan de beroerde situatie in de enige gevangenis op het grootste eiland van de Nederlandse Antillen. „Een schandvlek in het Koninkrijk”, aldus een van hen.

Uiteindelijk kwam de Nederlandse regering in de persoon van minister Voorhoeve van Antilliaanse Zaken enkele jaren geleden de armlastige en zwaar treuzelende Antilliaanse overheid tegemoet met 47 miljoen gulden om een nieuwe gevangenis te bouwen. Voor bouw en beheer van de gevangenis werd in april 2000 het Amerikaanse commerciële cipiersbedrijf Wackenhut Corrections Corporation ingehuurd.

Het Antilliaanse contract met Wackenhut was een primeur in de Nederlandse penitentiaire traditie. Bij alle inrichtingen voor volwassenen is het beheer in handen van ambtenaren. Inschakeling van het Amerikaanse bedrijf werd destijds ingegeven door een personeelstekort. De directeur van de Bijlmerbajes waarschuwde voor een al te commerciële aanpak, zoals hij die kende van Wackenhut. „Dat bedrijf wil een bajes draaien tegen zo min mogelijk kosten. Dan wring je óf het personeel uit, óf de gedetineerden.”

Bezorgdheid
Vorige maand waarschuwde de directievoerder bij de bouw, Atelier Lobo & Raymann, in de op de Antillen verschijnende krant Amigoe dat zonder „aanzienlijke verbeteringen” in het ontwerp van Wackenhut gevangenen gemakkelijk blijven uitbreken. Dat de gevangenis zo lek als een mandje zou zijn, werd al voor de start van de bouw door Lobo bij herhaling opgemerkt, zo blijkt uit het rapport dat door de directievoerder werd opgesteld en dat aan de Staten (Antilliaans parlement, RP) werd aangeboden.

In de rapportage wordt „grote bezorgdheid” geuit inzake de veiligheid van de gevangenis. Dat is het gevolg van zowel technische (het ontwerp en de bouwwerkzaamheden) als operationele aspecten. Volgens Lobo is Wackenhut „op verschillende belangrijke beveiligingspunten in gebreke gebleven, zowel als ontwerper van de gevangenis als in de functie van hoofdaannemer.” Het feit dat gevangenen zo gemakkelijk konden ontsnappen, „bewijst dat de gevangenis onvoldoende beveiligd is om een veilige gevangenis genoemd te kunnen worden.” Hij stelt voor dat een onafhankelijke expert de hele gevangenis op veiligheid gaat controleren en gaat adviseren over de te nemen maatregelen. De Nederlandse Rijksgebouwendienst zou kunnen adviseren wie het beste als expert kan worden aangetrokken. Een woordvoerder van Wackenhut zegt in een reactie dat de gevangenis „aan alle vereisten voldoet.”