Volendam tikte Veerman op de vingers

Door R. Pasterkamp en J. Visscher

ZAANDIJK/EDAM – Drie in elkaar gedraaide sterretjes zijn de directe oorzaak van de brand in café De Hemel. De vonken zetten de kerstversiering in vuur en vlam. „De uitbater wist dat er sprake was van een levensgevaarlijke situatie.”

Café De Hemel aan de Haven in Volendam, in de nacht van Oud op Nieuw. Even voor middernacht delen het personeel en een groep bezoekers sterretjes uit aan alle bezoekers, dik 200. Ter verhoging van de feestvreugde wordt de verlichting gedimd. Het jaar 2001 begint vrolijk: de jeugd zoent, drinkt en lacht.

Het nieuwe jaar is nog geen 20 minuten oud als een van de bezoekers van De Hemel drie sterretjes in elkaar draait. Niet ver boven zijn hoofd hangt kerstversiering. Rond de centrale bar hangt een soort vissersnet met daarin dennentakken en andere kerstversieringen zoals papieren klokken. De bezoeker steekt –in een schrikreactie?– de brandende sterretjes omhoog. De kurkdroge versiering vat vlam. Razendsnel verspreidt het vuur zich door de takken langs het plafond. De nylondraadjes smelten en de brandende takken vallen op de jongeren, die als haringen in een ton staan samengepakt. De verlichting valt uit.

Uren later vindt de politie op de vloer van het uitgebrande café drie in elkaar gedraaide sterretjes. Degene die ze vasthield is door brand en verstikking om het leven gekomen.

Kwaad
„Het grootste kwaad lijkt te zijn geschied door de aanwezigheid van de zeer brandbare kerstversiering in combinatie met het grote aantal bezoekers en de beschikbaarheid van slechts één adequate nooduitgang”, aldus hoofdofficier van justitie mr. Th. Bot gisteravond in Zaandijk. Justitie en politie presenteerden daar de resultaten van een oriënterend onderzoek naar de ramp in Volendam.

Het openbaar ministerie wijst met de beschuldigende vinger onverbloemd in de richting van de eigenaar van De Hemel, Jan Veerman. Bot kondigde een gerechtelijk vooronderzoek aan tegen de uitbater en zijn 24-jarige dochter, die verantwoordelijk was voor het aanbrengen van de kerstversiering. Bot: „Het door de gemeente opgelegde predikaat ”levensgevaarlijk in geval van een incident” was ook in de bewuste nacht van Oud op Nieuw voor zijn onderneming onverkort van toepassing.”

Veerman was gewaarschuwd. Op 29 mei 2000 berichtte de gemeente hem dat de nooduitgangen van de panden aan de Haven, waaronder De Hemel, niet deugden, dat er brandslanghaspels ontbraken, het personeel geen veiligheidsopleiding had gehad, onvoldoende herkenbaar was en dat de vereiste pictogrammen op gas- en waterafsluiters ontbraken. „Bij een incident kan een levensgevaarlijke situatie ontstaan”, aldus de brief.

Op 12 juli bevestigt de gemeente de gemaakte afspraken met Veerman. Voor de aanpassing van de vluchtwegen krijgt de horecabaas respijt tot begin oktober. „In verband met seizoensdrukte”, is het argument. Er gebeurt echter niets. Hoofdofficier Bot gisteren: „Veerman heeft vanaf mei 2000 tot en met de dag van de brand, ruim zeven maanden later, nauwelijks iets gedaan om te voldoen aan de genoemde punten, afgezien van het indienen van een bouwaanvraag.”

Langdurig
Ook uit het gisteravond door de gemeente Edam-Volendam gepresenteerde feitenoverzicht rond de vergunningen aan de horecagelegenheid blijkt dat Volendam in 2000 Jan Veerman meermalen op de vingers heeft getikt. Sluiting van zijn café was echter niet aan de orde.

Veerman was qua problemen geen onbekende voor de gemeente. In april 1989 ontving hij van het college van B en W een zogenaamde ”bestuursdwangaanschrijving” om binnen vier weken illegale biertanks uit de kelder van een pand aan de Haven te verwijderen. „Dit is het begin van een langdurig conflict tussen de eigenaar en de gemeente”, meldt het feitenrelaas onverholen.

Juist vorig jaar richtte Volendam de schijnwerpers op de vele horecatenten in het vissersdorp. Meermalen ook trok de preventieambtenaar aan de bel bij de uitbater van café De Hemel. De nieuwe ambtenaar K. Bont (hij was sinds een jaar actief op dit terrein) is volgens ingewijden een energiek persoon. Hij liep kroegen af om ze te bewegen tot een deugdelijke brandpreventie.

Het heeft de tragische cafébrand in Volendam niet kunnen voorkomen. „Jarenlang heeft de gemeente weinig gedaan aan de controle. In 2000 kwam er meer aandacht voor. Nu zijn we door de tijd ingehaald”, constateerde P. Nordmann van Gemeentebelangen met bitterheid gisteravond tijdens een extra raadsvergadering in Edam.

Wrang
Burgemeester IJsselmuiden van Volendam wees er gisteravond ook op dat De Hemel niet aan alle brandveiligheidseisen voldeed. Toch ging de tent niet dicht. „Het is in onze maatschappij niet gebruikelijk dat we dan zeggen: U voldoet niet aan de eisen, we sluiten uw tent.” Maar we zullen dit soort zaken in de toekomst rigoureuzer aan gaan pakken.”

Een maand voorafgaand aan de ramp constateerde de brandweer dat de nooduitgangen „niet optimaal” waren. Ook dat was geen reden om het café te sluiten. „Het is wrang dat er vervolgens zo'n ramp gebeurt”, aldus de commandant, J. Schouten. Hij voelt zich niet in de beklaagdenbank zitten. „De controle op regelgeving is een zaak van de gemeente.”

Volendam was, aldus de burgermeester, zo'n beetje de enige gemeente in Nederland die de horeca een brief heeft gestuurd waarin de ondernemers op het hart werd gebonden de kerstversiering brandwerend te maken. Diverse uitgaansgelegenheden maakten er werk van. Café De Hemel niet.

Ergernis
Uit de gemeenteraad klonk gisteravond ergernis over de praktijk dat in Volendam veel jongeren onder de 16 jaar in kroegen rondhangen. Volgens hoofdofficier Bot conformeerde ook Veerman zich aan het Volendamse horecaconvenant, waarin staat dat bezoek onder de 16 jaar slechts onder begeleiding van iemand ouder dan 21 jaar is geoorloofd. Zoals bekend, is een derde van de gewonden die nog in het ziekenhuis liggen jonger dan 16 jaar. De jongste dode was 13.

Het college van B en W hoeft van de gemeenteraad vooralsnog niet z'n biezen te pakken. Gezien het vele werk in deze crisistijd is het onverantwoord dat het gemeentebestuur nu zou opstappen, zo verklaarden de fractievoorzitters van CDA, Gemeentebelangen, Volendam '80, GroenLinks, VVD en PvdA unaniem. Burgemeester IJsselmuiden („Volendam huilt, wij huilen met Volendam”) dankte de raad daarvoor. Hij wil geen „zinkend schip verlaten. Vergis u niet, dit dorp zit in een enorme crisis. Mensen lopen verdwaasd rond, zien nergens de zin meer van in. Dan kan ik niet zeggen: Bekijk het maar. Dat vind ik niet acceptabel.”

Voor de aanpak van de crisis oogstte de burgemeester waardering. Na afloop van de raadsvergadering, tijdens een persgesprek, werd de burgemeester per mobiele telefoon gefeliciteerd dat hij vooralsnog aan kan blijven. IJsselmuiden „weet niet” of hij over een halfjaar nog op zijn post zit. „Er zijn fouten gemaakt. Dat is duidelijk. De vraag is hoe zwaar de raad daaraan tilt. Het woord is aan de raad.” Over enige maanden volgt een debat over de positie van het college van burgemeester en wethouders.