De regenboog is niet alleen groen

De kans dat de bijeenkomst, georganiseerd door het Katholiek Nieuwsblad samen met Rutten, een succes zou worden, leek van tevoren niet zo groot. Rutten, die na een diep ingrijpende crisis in zijn leven de orthodoxe variant van het rooms-katholieke geloof heeft omhelsd, was de grote man achter de broodnodige saneringen van de kabinetten-Lubbers.

Hij voelt zich inmiddels aangetrokken tot de ChristenUnie, maar hekelde onlangs in een interview met CV Koers het profiel van deze partij op sociaal-economisch en milieuterrein. Maar zijn zinnige argumenten leken slechts hoon en onbegrip te zullen ontmoeten. Geconfronteerd met de kritiek van Rutten, begon RPF-leider Van Dijke tijdens een interview in hetzelfde nummer van CV Koers zelfs hard te lachen.

RPF-senator Schuurman ging wel serieus op de standpunten van Rutten in. En dat heeft direct al winst opgeleverd. De bij velen bestaande vrees dat de ChristenUnie onder de verderfelijke invloed van de linkse econoom Bob Goudzwaard een 'economie van het genoeg' zou aanhangen en voor het terugdringen van de economische groei zou pleiten, blijkt gelukkig niet terecht. Schuurman zei in Amsterdam dat zijn partij die koers niet moet kiezen. In ieder geval op dit punt heeft de ChristenUnie de jaren zeventig achter zich gelaten.

Principieel onmogelijk
Rutten is typisch een hoge ambtenaar: slim en doortastend, met weinig geduld voor wat hij ziet als het marginale geneuzel van anderen die nog niet zo'n scherp beeld van het probleem hebben als hij. Het standpunt van Rutten komt erop neer dat God goed is en Zijn schepping dus ook. Inconsistenties in de economie zijn daarom principieel onmogelijk. Economische groei is goed voor de mensheid en kan alleen al om die reden geen bedreiging voor het milieu vormen. Het probleem lost zich vanzelf op als aan de krachten van de vrije markt alle ruimte wordt gelaten.

De wetenschap biedt steun voor die opvatting. Elbert Dijkgraaf, voorzitter van de SGP-jongeren en werkzaam aan het door Rutten gestichte Onderzoekscentrum voor Financieel-Economisch Beleid (Ocfeb) van de Erasmus Universiteit, zei donderdag dat ontwikkelingen in de technologie (kunnen) leiden tot een absolute ontkoppeling van economische groei en milieudruk. Dat is een theorie (van de zogeheten Kuznets-curve) die in de praktijk op veel gebieden aanwijsbaar is. Maar niet op alle: ondanks de economische groei blijft de CO₂-uitstoot toenemen, wordt de berg huishoudafval almaar groter en neemt ook de geluidshinder niet af.

Het dilemma is dan, zei Dijkgraaf, welke fout je wilt maken. Wil je de groei beperken en het gevaar lopen jarenlang ten onrechte duur beleid te hebben gevoerd, of wil je de groei laten stijgen, met het gevaar dat je in de toekomst voor onoplosbare milieuproblemen komt te staan?

Bij het antwoord op die vraag lijken de wegen aanvankelijk uiteen te gaan. De optimist Rutten telt de conclusies van zijn geloof en de bevindingen van de wetenschap bij elkaar op en kiest voor groei. Een man als Schuurman kiest vanuit een zeker pessimisme over de doorwerking van de zondeval voor het voorzorgsbeginsel.

Onomkeerbaar
De regenboog staat over de schepping gespannen en die boog bevat niet alleen de kleur groen. De schepping is veilig in Gods handen en economisch beleid moet daarom niet beperkt worden door een wetenschapper X of Y die voor hypothetische risico's waarschuwt. Dat is het gezonde uitgangspunt van Rutten. Maar op bepaalde terreinen dreigen de economische ontwikkelingen tot onomkeerbare problemen te leiden, vooral bij de toepassing van genetische manipulatie in de landbouw en bij het broeikasprobleem. Dat is het punt van Schuurman. Beide standpunten zijn te verzoenen in een pleidooi voor selectieve economische groei: een groei die door overheidsbeleid in een bepaalde richting wordt gestuurd, waarbij het risico van onomkeerbare processen wordt vermeden.

Een nuttige correctie op het gezonde uitgangspunt van Rutten kwam ook van de conservatieve rechtsfilosoof A. Kinneging. Terwijl Rutten zei zich niet zoveel zorgen te maken over het consumentisme dat ook het gevolg is van de economische groei, wees Kinneging erop dat het streven naar en het bezitten van een overmatige welvaart de ziel van de mens en instituties als huwelijk en gezin direct aantasten. De vrije markt, betoogde Kinneging, is niet alleen een economisch krachtenveld van vraag en aanbod, maar ook een cultuur, waarbinnen mensen denken dat ze alleen van waarde zijn wanneer ze hard werken en hun kinderen in kinderopvang onderbrengen.

Schouwspel
Het was een boeiend schouwspel om te zien hoe protestanten (onder wie gelukkig ook SGP'ers), katholieken en conservatieven vanuit hun eigen traditie en met hun eigen taalgebruik in een serieuze en welwillende discussie elkaar vonden op een beleidsterrein waarop de keuzes zo duidelijk door politieke beginselen worden bepaald. De bijeenkomst van donderdag was de eerste in een reeks, die –als zij zo doorzet– zou kunnen leiden tot een premodern, orthodox-conservatief front tegen de postmoderne tijdgeest. Daarvoor is het de hoogste tijd.