„Hoop op echte rehabilitatie blijft”

Met het doorknippen van de enkelband van het elektronisch toezicht kwam er vanmorgen om half negen een einde aan de gevangenisstraf van zes jaar en acht maanden die Wilco Viets (28) uitzat. Overmorgen is ook zwager Herman Dubois (40) officieel vrij man. De ”Twee van Putten”, sinds begin 1994 gevangen en in 1995 in hoger beroep veroordeeld tot tien jaar cel voor verkrachting en moord op de 23-jarige stewardess Christel Ambrosius, zaten tweederde van hun straf uit. „Een belachelijk lage strafmaat voor wie dit misdrijf werkelijk beging”, zei Dubois' vrouw Anja daarover in een eerder gesprek.

Vorige week rommelde het opnieuw in de zaak-Putten. De Amsterdamse strafpleiter G. Knoops diende een nieuw herzieningsverzoek in bij de Hoge Raad, nadat een eerdere poging van advocaat P. Doedens deze zomer faalde. De raad weigerde het onderzoek naar de afwikkeling van de gruwelijke moordzaak te laten heropenen omdat naar zijn mening geen nova (nieuwe feiten) werden aangedragen.

Advocaat Knoops, bijgevallen door een reeks van deskundigen, ziet nog steeds aanknopingspunten en is ervan overtuigd dat de Hoge Raad ooit zal moeten toegeven dat er wél gronden zijn voor een heropening. Hoogleraar strafrecht prof. mr. T. M. Schalken (Vrije Universiteit) leverde recent scherpe kritiek op het arrest van de Hoge Raad omdat die, naar zijn mening, de afwijzing volstrekt onvoldoende heeft uitgelegd.

Het feit dat de op Christel gevonden haren en de spermadruppel op haar bovenbeen van één en dezelfde persoon zijn, is wél doorslaggevend, zegt Schalken. Want dat het zaad zeker niet afkomstig is van een van de beide veroordeelde inwoners van Putten, staat vast. Het Silviuslaboratorium in Leiden, dat haren en sperma onderzocht, scherpte het onderzoek recent nog eens aan.

Sleeptheorie
Verder, zo redeneert Knoops, en met hem ook oud-hoofdcommissaris Blaauw en anderen, is de ooit door justitie opgevoerde 'sleeptheorie' definitief van de baan. Prof. Eskes, als gynaecoloog verbonden aan het Radboudziekenhuis in Nijmegen, verklaarde onlangs opnieuw dat hij door justitie niet goed was ingelicht toen hem de mogelijkheid van het 'verslepen' van het sperma werd voorgehouden. Eskes verwijst die theorie nu hartgrondig naar het rijk der fabelen. Hij is misleid. Eskes: „Zaad droogt al na 5 tot 20 minuten in.” Blaauw: „Als Viets en Dubois het resultaat van een eerdere vrijwillige gemeenschap van Christel en een vriendje naar buiten zouden hebben 'gesleept', hadden zij op de oprit klaar moeten staan toen het vriendje verdween.”

Ook het recent verschenen boek ”De Puttense moordzaak” van Blaauw bevat een novum, meent Knoops. Door Blaauws tijdrekening staat namelijk onomstotelijk vast dat de zwagers de moord niet gepleegd kúnnen hebben. Een aangescherpte versie van de tijdschaal vergezelt daarom het nieuwe heropeningsverzoek. Volgens Blaauw is het „bijzonder veelzeggend” dat geen van de justitiële kaders die zijn boek lazen, heeft gereageerd. Na het verschijnen van zijn boek bleef het van die zijde oorverdovend stil.

Een volgend novum van Knoops is de recente aangifte die Christels vader deed. Harm Ambrosius eist van justitie volledige duidelijkheid over de dader van de moord op zijn dochter. Door alle schimmigheid van de afgelopen jaren is hij nagenoeg geheel overtuigd geraakt van de onschuld van de twee veroordeelden, en hij wil „niet met een groot gat worden achtergelaten.” Waarom heeft justitie verzuimd de identiteit van de vermeende minnaar van Christel bekend te maken, zo vraagt vader Ambrosius zich af.

Toch daderspoor
Ook justitie zelf draagt een nieuw feit aan, zo redeneren Knoops en Blaauw. Na kamervragen van D66-kamerlid Dittrich vertelde justitieminister Korthals namelijk dat het in 1994 in Putten gevonden DNA in 1997 is vergeleken met een ander DNA-profiel in de databank. „Justitie geeft er blijk van dat ze het sperma uit de Puttense zaak kennelijk toch als daderspoor is gaan zien.” Het Putten-profiel werd vergeleken met het DNA uit de zaak Kathy Thomson (28), die op 9 september '94 met afgesneden hoofd en handen en seksueel misbruikt langs de A12 bij Bennekom werd gevonden. „Wat bezielde justitie om die vergelijking uit te voeren?” vraagt Knoops zich af. Blaauw: „Dat is wel bijzonder inconsequent.”

Rechtspsycholoog dr. P. van Koppen boog zich, evenals Blaauw, over de volledige dossiers van de verhoren in de Puttense zaak en komt tot de slotsom dat de bewijswaarde van de bekentenissen die beide mannen ooit aflegden voluit in twijfel mag worden getrokken, „omdat er sprake was van verleidingstechnieken: het presenteren van een bewijs zonder bewijs. Ook formuleringen als 'stel nu eens dat je...' horen niet thuis in een politieverhoor”, aldus Van Koppen.

Wonder
De ”Twee van Putten” zelf, mét hun gezinnen, blijven hopen op een wonder, ook na alle eerdere teleurstellingen. „Vanaf de eerste dag van de detentie ben ik gaan bidden”, zegt Anja, Dubois' vrouw. „Eerst dacht ik wel: Ik doe het alleen omdat ik nu eenmaal in die situatie belandde, maar de behoefte om alles tegen God te zeggen bleef, tot op de dag van vandaag.”

Dubois: „Ik vond het voor mezelf zo schijnheilig om toen pas, in de nood, te gaan bidden. Na bijna vier maanden beperking werd ik echter opgehaald door een pastoor, mocht met twee bewakers mee naar een kerkdienst. Tijdens die dienst brak bij mij alles, en begon ik tegen God te praten. Ik bleef het doen, ook in de tijden dat ik, voor m'n gevoel, geen antwoord meer kreeg.”

Een jeugdvriend van Anja, lid van de Christian Motor Association (CMA), bracht hen recent op het spoor van de Alpha-cursus. De evangelisatiecursus zoals diverse kerken die aanbieden, wil mensen (terug)brengen op de weg van het geloof, en biedt een kennismaking voor wie er nooit in werd onderwezen. „Twee keer bezochten we een prachtige slotavond, maar ik wilde pas deelnemen als de mannen ook mee zouden kunnen,” zegt Anja.

Inmiddels bezochten ze gevieren een aantal keren de cursus. De ontmoetingen zijn „heel bijzonder”, niet in het minst „omdat we daar niet worden gezien als De Twee”, zegt Dubois. Viets, van huis uit betrokken, maar later afgehaakt: „Ik ben weer nieuwsgierig geworden. Ik weet dat ik iets mis, en wil nu echt weten hoe het geloof in elkaar zit.”

Het altijd ”De Twee van Putten” te moeten zijn, drukt hen zwaar, bekennen beiden. „Waar je ook bent, overal word je aangegaapt, nagewezen en besproken.” Anja: „Ik durf in Putten niet naar de kerk. Ik wil gewoon Anja zijn, de vrouw van Herman, en niet altijd gezien worden als onderdeel van De Zaak.” Zus Evelien valt haar bij. Dat uit een onlangs gehouden steekproef –landelijk en in Putten apart– blijkt dat veel mensen in beider onschuld geloven, maar dat bijna evenveel mensen daaraan twijfelen, kunnen de twee en hun vrouwen billijken. „Velen willen hun geloof in justitie niet graag kwijt.”

Meeleven
Het meeleven in allerlei vorm zoals de twee dat de afgelopen jaren ondervonden, sterkte hen. „Er zijn mensen die brieven schreven aan premier Kok, aan de Koningin. Soms belde er zomaar iemand, om te zeggen dat we dagelijks in hun gebed voorkomen. Het is heel fijn te ervaren dat zo veel mensen met je lot zijn begaan.” Herman: „We zeiden wel eens tegen elkaar: Wat zou je schrijven als je God kon schrijven?” Anja: „Een bedankbrief. Want we zijn er door alles een stuk rijker uitgekomen. Hij was er altijd.”

Het boek van Blaauw beschrijft de Puttense kwestie in een ontluisterende eerlijkheid, met de ranzigste details uit de verhoren en antwoorden. Wat deed dat de direct betrokkenen bij lezing? Herman: „Ik voelde grote schaamte. Ik zei heus wel eens iets wat niet netjes was, maar hoe kon ik het zó hebben gezegd?” Anja: „Zo grof is hij helemaal niet.” Wilco: „We lieten ons verleiden tot de denkwijze van de ondervragers, we werden een product van de situatie.” Anja: „Ik vond het afschuwelijk om te lezen, maar uit het boek rijst een beeld op dat niet terecht is.” Wilco: „Zover kan een mens dus komen.”

Wilco heeft een nieuwe baas gevonden in zijn oude vak: vrachtwagenmonteur. Bij Herman verloopt het solliciteren moeilijker. Licht emotioneel: „Ik wil aan de slag waar dat maar kan, nu mijn stageplaats van werker onder randgroepjongeren door geldgebrek niet wordt omgezet in een vaste baan. Ik solliciteer volop, maar zeg er altijd eerlijk bij dat ik een van de ”Twee van Putten” ben, want ik wil niet dat een baas er later schade van zou ondervinden. Ik hoop en bid dat er voor mij toch weer een plekje komt, want ik wil niets liever dan m'n gezin kunnen onderhouden, zeker na deze lange, moeilijke jaren.”