Advocaten vegen vloer aan met vergunning vuurwerkbedrijf

„Nonchalance bij Fireworks”

Voor het eerst na de vuurwerkramp in Enschede, die aan 21 mensen het leven kostte, traden Bakker en mededirecteur Willie Pater (49) op in het openbaar. Vanmiddag zou de rechtbank beslissen of de directeuren uit voorlopige hechtenis worden ontslagen. De verdediging deed gisteren een verzoek daartoe. Het openbaar ministerie verzet zich tegen vrijlating en vreest dat de directeuren op getuigen gaan inpraten.

Raadsman mr. J. P. Plasman wees erop dat directeur Bakker na de explosies niet meteen op de vlucht is geslagen, zoals een breed verspreide persfoto –met daarop het bebloede en ontredderde gezicht van de directeur– zou kunnen doen vermoeden. De directeur bracht tijdens de chaos omwonenden in veiligheid, aldus Plasman. „Ik heb mensenlevens gered”, verklaarde Bakker gisteren zelf.

Halve bommen
Lapten de directeuren van SE Fireworks de voorschriften uit de milieuwetgeving voor de vuurwerkbranche aan hun laars? Die vraag stond gisteren centraal. Het OM en de verdediging verschillen grondig van mening.

Het OM verwijt de directeuren „flagrante nonchalance.” Officier van justitie mr. A. de Muij: „Geld verdienen ging voorop, veiligheid kwam pas op de tweede plaats. Terwijl de directie daarbij meer aan eigen veiligheid dan aan die van een ander dacht.” Volgens het OM wist Bakker, de eerste man bij SE Fireworks, drommels goed dat er vuurwerk op de verkeerde plaatsen lag opgeslagen.

Het OM verdenkt Fireworks ervan de hand te hebben gelicht met de zogeheten classificatie van vuurwerk. Daarbij is 1.1 de zwaarste soort (zoals halve bommen) en 1.4 de lichtste soort (zoals rotjes en sterretjes). Hoe lichter de soort vuurwerk, hoe meer ervan in een container mag worden vervoerd, hoe lager de transportkosten. Het vermoeden bestaat dat er veel zwaarder vuurwerk in het bedrijf lag opgeslagen dan op de papieren vermeld stond. Daardoor zou de verwoestende explosie op 13 mei verklaarbaar zijn.

Op de dozen uit China stond steevast 1.4. Licht vuurwerk dus. Een test van TNO wees echter uit dat het zwaarder vuurwerk betrof. De verdediging bracht daar tegenin dat de classificatie een zaak is van China en dat het „not done” is om daaraan te twijfelen. „Aan de andere kant van de wereld wordt bepaald welk vuurwerk er in Nederlandse steden en wijken wordt afgestoken.” Bovendien zou het classificatiesysteem uitblinken in warrigheid.

Het OM denkt daar anders over. „Vanuit Nederland gaan er microfilms naar de bedrijven in China. Daarop staat de tekst voor de stickers”, aldus officier De Muij.

Op het bedrijfsterrein van Fireworks werd in het verleden –tegen de regels in– meermalen vuurwerk afgestoken. Vaststaat ook dat Bakker aan familie en kennissen voor zwart geld vuurwerk heeft verkocht. De man geeft dat zelf toe. Volgens raadsman Plasman heeft Bakker bij zijn aantreden als directeur schoon schip gemaakt met de fiscus. Opmerkelijk is dat de politie tijdens huiszoeking daags na de vuurwerkramp in de kruipruimte onder Bakkers huis een flinke som geld heeft aangetroffen.

Kilo's
De verdediging veegde de vloer aan met de milieuvergunning voor het vuurwerkbedrijf en de controle daarop. Daardoor zou de directie niet weten aan welke regels ze zich moest houden. Advocaat Plasman wees erop dat noch de controleurs van de gemeente Enschede noch experts van het Bureau Advies Milieuvergunningen van Defensie precies wist hoe de vork in de steel zat.

Tekenend voor de warrige situatie was, aldus Plasman, dat de controleur van de gemeente Enschede nooit heeft beseft dat het vuurwerkbedrijf niet alleen consumentenvuurwerk, maar ook het veel zwaardere evenementenvuurwerk had opgeslagen. „De controleur dacht dus alleen in kilo's, niet in soorten vuurwerk.”

Bovendien kneep de gemeente op het punt van sommige veiligheidseisen een oogje dicht omdat Fireworks op termijn zou verkassen naar een andere locatie. Zo waren de deuren van een aantal opslagcontainers niet zelfsluitend en liet de brandwerendheid van opslagruimtes te wensen over. De gemeente wist dat, maar zag het door de vingers. Een zelfsluitende deur zou onwerkbaar zijn. De verplichting van een splinklerinstallatie (sproeier) heeft de gemeente per abuis niet in de vergunning opgenomen.

Het OM vindt het falen van de controleurs geen vrijbrief voor Fireworks om de hand te lichten met de regels. Al zou de gemeente een gedoogbeleid voeren, dan nog had Fireworks „zijn eigen verantwoordelijkheid” moeten noemen, aldus officier van justitie De Muij. „Als op de snelweg anderhalf jaar lang niet op snelheid wordt gecontroleerd, kun je niet zomaar 160 gaan rijden.”

Maan
Intussen is het grootschalige onderzoek naar de toedracht van de ramp in volle gang. In eigen land heeft justitie bijna duizend verzoeken om informatie ingediend. Ongeveer de helft daarvan is afgehandeld. In het buitenland heeft Justitie 145 informatieverzoeken in achttien verschillende landen lopen. Zo'n zestig buitenlandse bedrijven hebben iets laten weten. Vanuit China is nog geen bericht gekomen. Mr. G. Meijers, advocaat van directeur Pater, gelooft niet dat China mee zal werken. „Een missie naar de maan is meer haalbaar.”