„Benepen reacties op FPÖ
diplomatiek onverstandig”

Wat weten we eigenlijk van de FPÖ? Is het een rechts-extremistische of zelfs neofascistische partij?
„Met dat soort etiketten moet je heel voorzichtig zijn. Ze worden vaak veel te gemakkelijk op bepaalde partijen geplakt. Dan fungeert dat meer als een soort scheldwoord dan als een echte inhoudelijke typering. In de retoriek van FPÖ-leider Jörg Haider klinkt wel een bepaalde afkeer van vreemdelingen door, maar we weten nog niet in hoeverre dat ook in een eventueel regeerprogramma komt te staan. Bovendien is het maar een deel van zijn politieke visie.”

De commotie in heel Europa, ook in Nederland, ontstaat dus te vroeg?
„Veel te vroeg. Ik verbaas me daar zeer over. Het is buitengewoon merkwaardig dat zo veel politieke kopstukken uit zo veel verschillende landen commentaar leveren op een proces dat zich in Oostenrijk afspeelt en dat nog niet is afgerond. Er is nog geen regering, er ligt nog geen programma en er is nog helemaal geen sprake van uitvoering van een bepaald programma.”

Men wil natuurlijk voorkomen dat de regeringsdeelname van de FPÖ doorgaat.
„Maar feitelijk wordt Haider met al die wilde teksten over zorg en verontrusting in een winnende positie gemanoeuvreerd. Hij is nu het slachtoffer van de hele internationale gemeenschap en dat wekt nationalistische gevoelens op bij de Oostenrijkers, want het is wel 'hun' Haider. Beter had Haider het niet kunnen verzinnen. Als hij nu niet in de regering komt, kun je erop wachten dat de FPÖ na de volgende verkiezingen nog sterker uit de bus komt. Daarom vind ik de razendsnelle internationale reacties, ook vanuit Nederland, getuigen van een raar soort naïviteit en van onnadenkendheid. Het is diplomatiek onverstandig.”

Premier Kok zei afgelopen vrijdag na afloop van het kabinetsberaad: „We bemoeien ons niet met de regeringsonderhandelingen, we spreken alleen zorg en verontrusting uit.” Kan dat?
„Ik zie geen verschil. Het kabinet heeft het kennelijk nodig gevonden erover te spreken en zijn conclusie na de vergadering ook naar buiten te brengen. Daarmee maakt het een keus die ik niet kan volgen. In heel veel landen zijn veel ergere dingen gaande, waar het kabinet niet over spreekt en geen statements over afgeeft. Denk aan Indonesië, waarmee we ondanks allerlei onverkwikkelijke omstandigheden toch dik bevriend zijn.”

In dezelfde ministerraadsvergadering is de Jodenvervolging aan de orde geweest. Ligt daar de link?
„Ik begrijp dat de verhalen rond de FPÖ en het feit dat die partij samen met de conservatieve ÖVP over regeringsvorming onderhandelt, bij veel mensen een sentiment activeert. Zij denken terug aan het Duitsland van begin jaren dertig, waar Hitler ook democratisch aan de macht kwam. Maar die situatie is echt niet te vergelijken met het Oostenrijk van nu. Vergeet niet dat het politieke bestel in Oostenrijk na jaren van regering door coalities van conservatieven en sociaal-democraten inderdaad behoorlijk vermolmd is. Voor veel Oostenrijkers is Haider daarvoor het alternatief.”

Toen in Nederland de extreem rechtse CD van Janmaat in de Tweede Kamer was vertegenwoordigd, kozen veel politici voor de strategie van het doodzwijgen. Moet de Nederlandse regering die strategie op internationaal niveau ook toepassen op de FPÖ?
„Doodzwijgen is niet het goede woord. Wat je moet doen, is de hele kwestie beschouwen als een intern Oostenrijks probleem waar ze in Oostenrijk zelf een mouw aan moeten passen. Mocht er inderdaad een regering komen met deelname van de FPÖ, dan moet je die op haar daden beoordelen. Pas als zo'n regering handelt in strijd met bepaalde mensenrechtenverdragen kun je het over sancties hebben. Maar dan ben je een paar jaar verder. Straffen doe je niet op voorhand.”

Mag de Nederlandse regering tevreden zijn wanneer die Oostenrijkse regering er niet komt?
„Dat lijkt me niet. In dat geval ontstaat een heel moeilijke situatie. Haider zal door flink oppositie voeren blijven profiteren van de groeiende onvrede en de ÖVP en de SPÖ krijgen het, als zij in de regering zitten, alleen maar moeilijker. Misschien is het wel wenselijker dat de FPÖ in de regering komt. Ik denk dat Haider wel zoveel politicus is dat hij de scherpe kantjes er dan toch wat afslijpt.”