't Kleinste autootje in 't kleinste stadje

De pontbaas van het veer over de IJssel bij Bronkhorst rekent het volle tarief. „Ik kijk niet naar de lengte. Het ding heeft gewoon vier wielen.” Zijn redenering duldt geen tegenspraak. Achter onze smart staat een bedaagde 'Japanner', eigendom van de familie Van der Ploeg uit Gorssel. „Heel leuk hoor, die smart, maar we zouden hem zelf nooit kopen”, zegt het echtpaar, vijftigers. „Hij lijkt echt te veel op die bejaardenautootjes met zo'n bordje met 45 kilometer achterop.”

Voor de pomp bij ”Het Wapen van Bronkhorst” zetten we de smart provocerend neer, parkeerverbod of niet. Detoneert hij nu echt zo vreselijk op het Gijsbertplein 1344, of toch juist niet? Op het terras vol 55-plussers breken glimlach en grimlach tegelijkertijd door. Auto's moeten op de P-plaats achter het restaurant, zegt de eigenaar van de uitspanning. Maar de smart is geen auto, edoch een geheel nieuw vervoersconcept, leggen we hem uit. Als de surveillerende agent dat straks ook maar snapt.

Opnieuw blijkt: de naamsbekendheid is enorm, ook onder de categorie vrouwen die in andere gevallen niet verder komt dan de aanduiding „het was een witte” of „het is een rode.” Een vutter uit Drenthe is snel klaar met onze lipstickrode 'Big Mac'-op-wielen. „Hij maakt op mij geen enkele indruk, terwijl ik juist val op bijzondere auto-ontwerpen. Oude Engelse auto's met een open kap vind ik vreselijk mooi. Wat is de meerwaarde van zo'n smart? Nee, geef mij maar een gewone.” Op dat moment komt langzaam een 'gewoon' Peugeootje 205, ooit een aardig ontwerp, langsrijden. Naast de smart oogt het Franse vernuft inderdaad, bijna stuitend, gewóón.

„Is die uuhh, uuhh, auto van u?” vraagt even later een ober. „Als u 'm laat staan, kost dat straks echt 80 gulden.” Nou, vooruit dan maar, omdat u zo aandringt. Maar ook op de reguliere parkeerplaats achter het pand mist de smart zijn uitwerking niet. Emeritus predikant L. A. C. van Ginkel (78) uit Dwingeloo komt er net vandaan en zegt: „Ik heb er wel 10 minuten omheen gelopen. Wat een gaaf ding, een heel leuke auto. Daar moeten ze echt mee doorgaan. Het is een goed ontwerp, dat zie je gelijk. Juist die heel andere soort kleuren doet het ook bijzonder goed.”

Industrieel ontwerper Mars Holwerda, dertiger, is het helemaal eens met de oud-predikant. Holwerda, in het dagelijks leven designer van gebruiksvoorwerpen, vindt het smart-concept „heel leuk”, omdat zelfs tot in de details van het dashboard consequent is voortgeborduurd op dezelfde lijn, zij het dat volgens hem de 'moderniteiten' voor een deel alweer zijn ingehaald door nieuwere vondsten en ontwerpideeën.

„En wat bij dit autootje verloren is gegaan, is de gedachte aan het milieu. De smart was in eerste instantie bedoeld als superzuinig autootje. Die doelstelling werd niet gehaald en nu ligt de nadruk volledig op het ding als vervoermiddel. Dan zeg ik toch: het is vlees noch vis, je kunt er niks mee, de gebruikswaarde is nihil. Want voor een flinke boodschap is het alweer te klein.” Een buurman die erbij staat vat het ruimtedilemma van de tweezitter op zijn eigen manier kernachtig samen: „We kunnen er mooi leuke vrouwen mee versieren, alleen kunnen we die dan vervolgens niet meenemen.”

Hij sluit daarmee aan bij een criticus die het zó verwoordde: „Kruis een auto (Mercedes) met een trendy horloge (Swatch) en je krijgt iets in zakformaat wat rijdt en bij de tijd is. Maar wie haalt oma van het station?” Holwerda: „Dinky's, twee inkomens en geen kinderen, vormen een groot deel van de doelgroep. Maar zodra er iets verandert in die situatie, zit je verlegen om ruimte. Wij kregen net ons eerste kindje en daarom kochten we een Seat Arosa. Die is ook klein, net zo duur, maar heeft wél een achterbank.”

In Arnhem-Zuid parkeren we de smart strak tegen het op een na kleinste Fiatje van dertig jaar terug. Direct gaan in de wijde omgeving de gordijnen opzij en de luxaflex omhoog. Een kleine rondvraag onder de omwonenden geeft een opmerkelijk resultaat. Tegen de verwachtingen in kiezen de vrouwen –dertigers, veertigers– voor het Fiatje, de mannen zijn het erover eens: de smart is favoriet. „Maar toch vooral als blikvanger, erg geschikt voor reclamedoeleinden. Ik verwacht niet dat er veel mensen intrappen voor particulier gebruik. Voor dat geld –19.000 gulden voor een 'kale', 22.000 tot 25.000 voor een 'aangeklede'– trapt niemand erin. Hij is modern, mooi, leuk, maar wel erg duur voor twee stoelen.”

Sytse Vellema (23) is examenkandidaat van de autovakschool in Apeldoorn, en deed vier jaar de richting bedrijfsmanagement automotorvoertuigen. De smart stond een tijdlang op school voor tests en technische inspectie, het schoolblad ”De knalpot” publiceerde de bevindingen. Sytse herinnert zich als hij de smart ziet allereerst de uitspraak van VW-topman Piech: „De smart is het antwoord op een vraag die niet wordt gesteld.”

„Het is een radicaal ontwerp, met een heel modern motortje. Veel power voor weinig inhoud (599 cc). Het autootje komt heel volwassen over, heeft veel leuke details, en in het wit bijvoorbeeld ziet hij er ook best leuk uit. Ik heb tijdens de laatste auto-Rai veel Mercedes A-klasse gereden, dat is een volwassen auto die ook veel meer comfort biedt. Daar kun je, zonder problemen, een heel eind in zitten, ook de achterpassagiers kunnen uit de voeten. Ik denk dat het rijcomfort van de smart, of liever het gebrek daaraan, de grote verkoop erg zal bemoeilijken. Want comfort doet veel...”