Wie achter een truck van het Tsjechische merk rijdt, moet het opvallen dat de wielen vanachter of van voren gezien niet recht naar beneden staan, maar onder een hoek. Dat komt door het unieke onderstel met pendelassen, hét handelsmerk van Tatra. Het geeft de voertuigen de wat wonderlijke O-benen. Maar in ruw terrein zijn ze onverslaanbaar. Het DAF Museum in Eindhoven wijdt er het komende halfjaar een expositie aan ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van het merk.

Geert Vermeer, voorzitter van het DAF Museum, wijst op de tentoongestelde Tatra T813 ”Colos”. Een robuust ogende, vierkant vormgegeven militaire truck met acht aangedreven, onafhankelijk geveerde wielen. Het voertuig werd gemaakt van 1967 tot 1982. Klanten waren Oostbloklanden als Tsjecho-Slowakije, de DDR en de Sovjet-Unie.

„Het is een raar ding om te zien, maar ik weet wat de machine kan.” Met enig ontzag in zijn stem: „Hij is in staat om hellingen van 65 procent te nemen, zowel omhoog als naar beneden. Dan hang je dus in de gordels naar beneden te kijken. Ook kan de militaire truck gemakkelijk stilstaan op zo’n helling, en weer achteruit omhoog rijden. Onvoorstelbaar. Geweldig.”

Obstakels van 60 centimeter vormen geen hindernis; de truck klautert er onvervaard overheen. Waden door 1,4 meter diep water is evenmin een probleem. Het unieke onderstel blijkt uitermate geschikt voor het rijden in ruw terrein.

„Deze is van een particulier, een Tsjech. Toen de truck op een vrachtauto naar Eindhoven werd vervoerd, reed hij er met zijn personenauto achteraan. Hij parkeerde zelf zijn T813 op z’n plek. Toen reed hij weer terug naar Tsjechië. Afgelopen zaterdag kwam hij voor de opening van de expositie met zijn gezin weer naar Eindhoven. En vervolgens reed hij weer terug naar Tsjechië. Elke keer een reis van 1200 kilometer. Wat een liefde, passie en betrokkenheid.”

Ruggengraat

De eerste Tatra-truck met het zogeheten ruggengraatonderstel, de T24, stamt uit 1926. Vanaf de motor en de versnellingsbak loopt een centrale aandrijfas in een buis van voor naar achter. De centrale as drijft de assen aan waaraan de wielen zijn bevestigd, gestuurd of ongestuurd.

De trucks zijn nog altijd uitgerust met deze techniek. Ze kunnen worden besteld met twee of meer assen. Vermeer: „We hebben hier een 4x4-, een 6x6- en een 8x8-uitvoering staan. Maar er bestaan ook 10x10- en 12x12-uitvoeringen.” Dat zijn trucks met tien of twaalf aangedreven wielen.

„Tsjechië is net als Duitsland een land met veel technische kennis”, vertelt Vermeer. „Het is geen wonder dat de techniek met de pendelassen juist daar is ontwikkeld. Voor 
offroadvrachtauto’s bleek de techniek uitermate geschikt.” Een gevolg van de techniek is dat de wielen links en rechts van de vrachtauto niet exact naast elkaar staan, maar iets ten opzichte van elkaar verspringen. Maar dat valt bijna niemand op.

„Het is onvoorstelbaar hoe ver de wielen verticaal heen en weer kunnen bewegen, en hoe comfortabel zo’n terreintruck rijdt.” Vermeer pakt zijn smartphone erbij. Op een video is te zien hoe een moderne Tatra Phoenix een testbaan met forse oneffenheden bedwingt. Het gaat de truck met zijn pendelassen soepeltjes af. „Vrachtwagens van vrijwel elk ander merk beschikken over starre assen. Die zouden veel moeite hebben gehad met deze hoogteverschillen.”

Luchtgekoeld

Nog zo’n handelsmerk van Tatra is de luchtgekoelde dieselmotor. De Colos beschikt over een luchtgekoelde V12 van 250 pk. Voor hun militaire voertuigen, de huidige T815, gebruikt de fabrikant die stokoude, maar voortdurend gemoderniseerde motoren nog steeds. „Ze zijn niet kapot te krijgen, niet snel, maar wel uitermate krachtig”, weet Vermeer.

„Toen ik in Koprivnice bij de fabriek liep, stonden er rijen van die voertuigen klaar om afgeleverd te worden. Ze waren bestemd voor Rusland. Vanwege de sancties zoekt de fabriek er een andere klant voor. In dezelfde fabriek worden nu met Europees geld trucks gebouwd voor het Oekraïense leger.”

De fabriek staat al 172 jaar op dezelfde plek. Een lopende band is er niet te bekennen, vertelt Vermeer. „Elke truck is maatwerk, aangepast aan de wensen van de klant. Ze bouwen er 2000 stuks per jaar. Voor bijvoorbeeld militair gebruik of de brandweer.”

Alleen bij het nieuwe model, de Phoenix, kon de voorzitter van het DAF Museum enigszins een productielijn te ontwaren. Daarvan produceert Tatra er dan ook zo’n 500 per jaar, bestemd voor mijnbouw, grondverzet en de landbouw. Allemaal met een DAF-cabine en een DAF-motor. „Elke week gaat er een transport van cabines uit Westerloo in België naar Koprivnice.”

Luchtvering

Hoewel de O-benen van de moderne Phoenix minder prominent aanwezig zijn door de toepassing van luchtvering, zijn ze niet helemaal verdwenen, wijst Vermeer. „Pas wanneer je hem volledig belaadt, verdwijnen ze helemaal.”

De samenwerking tussen DAF en Tatra werkt ook andersom. DAF betrekt de ondersteltechniek van Tatra voor de productie van specialistische offroadvoertuigen. Zo bestelde het Belgische leger vorig jaar 879 trucks met terreincapaciteiten bij DAF. Tatra levert hiervoor de onderstellen en de gepantserde cabines.

Het Nederlandse leger beschikt over zes Tatra’s. Twee voor de marechaussee en vier voor de landmacht. Een veelgehoord grapje onder Tatra-liefhebbers is: „Als de Scania’s van de landmacht vastzitten, moet er toch een truck zijn om die weer los te trekken.”

Het DAF museum wijdt een expositie aan 125 jaar Tatra. Wat heeft DAF met Tatra?

„De historie van Tatra en die van DAF zijn erg vergelijkbaar. Tatra is in 1850 gestart in een werkplaats met het maken van aanhangwagens. Zo begon DAF ook. Net als DAF heeft Tatra een aantal jaren personenauto’s geproduceerd. Ten slotte werken DAF en Tatra samen op het gebied van offroadvoertuigen. Deze samenwerking bestaat al tien jaar.”

Hoe begon Tatra 125 jaar geleden als autoproducent?

„In 1897 bouwde Tatra de eerste gemotoriseerde auto, een truck met een motortje van Benz.” Vermeer laat er een plaatje van zien: het vrachtwagentje lijkt meer op een gemotoriseerde postkoets.

In het museum staat een aantal personenauto’s van Tatra. Wat maakt die wagens zo bijzonder?

„Dat was de luchtgekoelde V8 achter de achteras, samen met de pendelasconstructie. Deze bijzondere bouw maakte de auto’s aan de voorkant licht en vanachter juist erg zwaar. Ze waren dan ook bijzonder windgevoelig en staartlastig: in een bocht kon de achterkant zomaar uitbreken door het hoge gewicht.”

Wat voor auto’s bouwde Tatra?

„Tatra heeft auto’s gebouwd voor partijbonzen van de Communistische Partij. We hebben in onze expositie enkele unieke voertuigen staan, die het land nog nooit hebben verlaten. Zoals een glimmend zwarte T613 landaulet, een auto waarmee partijbonzen werden vervoerd. Er is er maar één van over, en die is eigendom van de Tsjechische staat. We moesten toestemming hebben van het Tsjechische ministerie van Cultuur om hem hier te kunnen exposeren. Het is mijn populairste Tatra.”

De zwart-glimmende auto met het rode leer vanbinnen geeft een indruk in welke luxe de hoofden van de Communistische Partij zich verplaatsten. De wagen heeft alleen een vast dak boven de bestuurder. Op de achterbank stond een partijbons te zwaaien naar het publiek. Op het linker spatscherm prijkt een Tsjecho-Slowaakse vlag.

Vermeer loopt naar een matgrijze Tatra 87. Een opvallende auto met drie koplampen en een enorme haaienvin op de achterklep. Net als alle Tatra-personenauto’s heeft deze een luchtgekoelde V8, die in deze auto 85 pk levert. De luchtinlaten bij de achterruit zouden zó afkomstig kunnen zijn van een straaljager. „Ik heb ermee gereden. Wat een luxe, wat een comfort.”

Vermeer vervolgt: „Helaas staat de allereerste personenauto van Tatra uit 1897, bijgenaamd de President, niet op deze tentoonstelling. Maar het laatst geproduceerde model van Tatra wel, dat is de T-700 uit 1998. Die hebben ze goudkleurig gespoten. Uiteraard beschikt ook deze over pendelassen en een luchtgekoelde V8-motor achterin.”

Is Tatra geen vreemde eend in de bijt tussen al die DAF’s?

Vermeer lacht. „Dat dacht ik ook: hoe zou dat vallen bij de DAF-liefhebbers? Maar ze vinden het schitterend, ze zijn trots op de huidige samenwerking tussen DAF en Tatra. Er zit wel een DAF-cabine op, hè? En de motor is ook van DAF. Als museum hebben we nu weer iets nieuws te vertellen. Vorig jaar hadden we een expositie rond auto-ontwerper Giovanni Michelotti. Daar hadden we niet alleen de DAF’s staan die hij had ontworpen, maar ook BMW’s en Triumphs, merken die we nooit eerder in ons museum hebben gehad. Het leverde ons duizenden extra bezoekers op.”

In hoeverre is het DAF-museum van plan om in de toekomst nog meer exposities op te zetten met trucks van partners van DAF?

„Twee jaar geleden stonden er trucks van Kenworth en Peterbilt op het terrein van de DAF-fabriek. Beide merken maken samen met DAF deel uit van het grote Amerikaanse Paccar-concern. We hebben die naar het museum gehaald. Bezoekers vonden dat heel leuk. Dat kunnen we dus doen, zolang we maar kunnen uitleggen dat het iets te maken heeft met DAF.”