Een zwaarbewapende Russische drone speurt op grote hoogte het slagveld af. In een bosrand ontdekt de Russische operator Oekraïense artillerie. Even later stort de zelfmoorddrone met dodelijke precisie neer op het geschut.

Drones spelen een cruciale rol in de oorlog in Oekraïne. Kiev en Moskou zetten elk een vloot onbemande toestellen in. Van klein en langzaam tot groot en snel. Voor verkenningen en voor gerichte aanvallen. De pr-machines meten successen breed uit, verliezen moffelen ze weg.

Rusland zet sinds kort Iraanse drones in. Het wapentuig heeft ernstig schade toegebracht aan het Oekraïense leger. Het Operationeel Commando Zuid van het Oekraïense leger zegt in de nacht van maandag op dinsdag drie drones van Iraanse makelij te hebben onderschept. Afgelopen weekend werd het hoofdkwartier met drie onbemande toestellen tegelijk onder vuur genomen. Oekraïne claimt er één te hebben neergehaald.

Ook in de regio Charkiv hebben de Russen verschillende verwoestende aanvallen uitgevoerd met Iraanse toestellen. Kolonel Rodion Kulagin, de Oekraïense artilleriecommandant van de 92e Gemechaniseerde Brigade, erkent in The Washington Post de effectiviteit van de Iraanse drones.

De VS waarschuwen al sinds juli voor de Russische aanschaf van Iraanse onbemande vliegtuigjes bij een chronisch gebrek aan hightech wapens. Teheran heeft „honderden” drones geleverd, meldt de Iraanse krant Nayhan, gelieerd aan het regime, zaterdag.

Iran voorziet Rusland van verschillende soorten drones. Bijvoorbeeld de geavanceerde Mohajer-6 (topsnelheid 200 km/u, bereik ruim 2000 kilometer, vliegduur 12 uur) voor verkenningen en gevechtsinzet. Oekraïne is er in geslaagd bij Kupiansk (regio Charkiv) een Mohajer-6 uit de lucht te schieten.

Teheran stuurt verder toestellen naar Rusland uit de Shahedserie, een rondhangende zelfmoorddrone. De Shahed-136 (spanwijdte 2,5 meter, bereik 1500-2500 kilometer, volgens Iran) stort met 40 tot 50 kilo explosieven neer op zijn doel. De kamikazedrone kan met meerdere toestellen tegelijk optreden om vijandelijk luchtafweer te overweldigen of om grote schade toe te brengen aan een doelwit.

De Russen hebben de Shahed-136 omgekat tot Geran-2. Het toestel is voorzien van Russische registratietekens, ongetwijfeld in een poging om de aanschaf van Iraans wapentuig te verbloemen.

Woest

Oekraïne reageert woest op de Russische inzet van Iraanse drones. Kiev heeft uit protest de accreditatie van de Iraanse ambassadeur ingetrokken en de diplomatieke banden met Teheran drastisch teruggeschroefd. „Het leveren van wapens aan Rusland voor het voeren van oorlog tegen Oekraïne is een onvriendelijke daad die de betrekkingen tussen Oekraïne en Iran ernstig treft”, stelt Kiev in een verklaring.

De drones van Iraanse makelij vormen een bedreiging voor het Oekraïense offensief bij Cherson in het zuiden en Charkiv in het noorden. Oekraïense troepen liggen onder vuur van de Iraanse gevechtstoestellen. Kiev claimt er in totaal meer dan achttien te hebben vernietigd.

President Vladimir Poetin neemt, na de vernederende nederlagen bij Kiev en Charkiv, zijn toevlucht tot de Iraanse ayatollahs. Het Kremlin is door de sancties tegen de Russische wapenindustrie nauwelijks in staat eigen drones te onderhouden of te vervangen.

Hoezeer Poetin verlegen zit om de nieuwe wapens, blijkt volgens Britse inlichtingendiensten uit het feit dat de Russen de Shahed-136 –bereik naar verluidt 2000 kilometer– vooralsnog inzetten op de korte afstand. „Rusland probeert het systeem te gebruiken om tactische aanvallen uit te voeren, in van plaats van strategische doelen dieper in Oekraïne.”

Het Iraanse leger staat kwantitatief en kwalitatief niet bijster hoog aangeschreven. Een uitzondering vormt echter de technologische ontwikkeling van raketten, drones en gps-geleiding. Iran is in staat met grote precisie aanvallen uit te voeren met geavanceerde raketten en drones over grote afstanden.

De Huthi-rebellen in Jemen zetten regelmatig Iraanse raketten en drones in tegen de olie-industrie in Saudi-Arabië. Iran heeft de Shahed-136 eind juli vorig jaar gebruikt bij de beschieting van de Israëlische olietanker MT Mercer Street voor de kust van Oman, waarbij twee mensen kwamen.

Precisieraketten

Rusland maakt met de drones in Oekraïne met name jacht op de geavanceerde Amerikaanse Himars- en Britse MLRS-raketartillerie. Mede dankzij slimme Oekraïense inzet van deze precisieraketten is de oorlog omgeslagen in het voordeel van Kiev. Het Russische leger is er –volgens de Amerikanen– echter nog niet in geslaagd één van de zestien Himars uit te schakelen. De VS leveren Oekraïne juist meer van deze wapensystemen, zo maakten de VS dinsdag bekend. Het is de Russen wel gelukt met een Iraanse drone een Amerikaanse M777-houwitser –het kleinere broertje van Himars– te vernietigen in Charkiv.

Hoe succesvol de Iraanse toestellen uiteindelijk zijn, moet blijken. Tot een doorbraak in de oorlog leiden ze zeker niet. Drones zijn echter lastig te traceren en uit te schakelen, zeker als ze in zwermen worden ingezet. Oekraïne beschikt over verschillende westerse wapensystemen om de toestellen neer te halen: door elektronische verstoring of door het gericht neerschieten.

Kiev krijgt binnenkort van de VS zestien geavanceerde Nasams-luchtverdedigingssystemen, vooral om grote steden als Kiev en Odessa te beschermen tegen jachtvliegtuigen, grotere drones en kruisraketten. Het National Advanced Surface to Air Missile System, ontwikkeld door de Amerikanen en de Noren, kan toestellen op de korte tot middellange afstand (30 tot 50 kilometer) uitschakelen. Inzet is echter een duur grapje. Een Nasams-batterij kost 23 miljoen euro, terwijl aan elk van de twaalf raketten een prijskaartje hangt van 1,2 miljoen euro. Een Shahed-136 kost volgens Oekraïense bronnen amper 20.000 euro. Massale aanschaf is voor Moskou dan ook geen probleem.

Het neerhalen van de Iraanse drones is belangrijk voor Kiev. De vliegtuigjes zouden de opmars in Charkiv en Cherson kunnen frustreren. Het tegenoffensief in het zuiden verloopt al moeizaam. Elke dag sneuvelen vijftig Oekraïense militairen, zei president Volodimir Zelenski recent. Een gebied aanvallen kost altijd meer dan het verdedigen.

Zware verliezen

De vraag is daarom hoe lang Oekraïne de strijd kan volhouden en zijn troepen kan blijven aanvullen. Want niet alleen de Russen, ook de Oekraïners lijden zware verliezen. Kiev heeft niet alleen troepen nodig voor het offensief, maar ook voor het bezet houden van heroverd gebied.

Zelenski verklaarde deze zomer „meer dan een miljoen militairen” te kunnen inzetten bij de herovering van het zuiden. Voor het uitbreken van de oorlog beschikte Oekraïne over 209.000 militairen en 900.000 reservisten, 2600 tanks, 12.300 pantservoertuigen en bijna 100 gevechtsvliegtuigen. Hoeveel daarvan exact resteert, is niet duidelijk. Het aantal gesneuvelde Oekraïense militairen is ruim de 10.000 gepasseerd. Van de luchtmacht zou naar verluidt nog 80 procent operationeel zijn.

Verschillende Europese landen geven op dit moment Oekraïense manschappen een militaire training. Kiev houdt cijfers daarover zorgvuldig geheim. Duidelijk is dat de Oekraïense aanpak sterk verschilt van de Russische. Moskou stuurt slecht gemotiveerde troepen met weinig tot geen training naar het front. Kiev zet uiterst gemotiveerde manschappen in voorzien van een militaire opleiding van westerse bondgenoten.

Oekraïne verwacht dat de nieuwe Russische militairen binnen zes weken aan het front zullen verschijnen. „Natuurlijk is het slecht nieuws voor ons”, zei een woordvoerder van de Oekraïense territoriale strijdkrachten. „Zelfs als ze geen motivatie hebben, hebben ze een wapen.”

De vraag naar de kracht van de krijgsmacht dringt. De vier Oekraïense provincies hebben dinsdag –volgens Russische staatsmedia– massaal voor toetreding tot Rusland gekozen. Moskou is van mening dat het de bezette gebieden daarop kan annexeren. Minister Sergei Lavrov van Buitenlandse Zaken verklaarde dit weekend openlijk dat Moskou zich het recht voorbehoudt gebieden die formeel zijn territorium zijn geworden „volledig te beschermen.”

Kantelpunt

Oekraïne laat zich ongetwijfeld niet van de wijs brengen van de dreiging uit Moskou en zet de opmars richting Donetsk, Loehansk en Cherson voort. Eventueel verlies van de Donbas of de Krim is voor Poetin echter onacceptabel. Een nieuwe stap op de escalatieladder ligt op de loer. De dreiging uit Moskou is daarbij nadrukkelijk nucleair. De oorlog bevindt zich in die zin op een gevaarlijk kantelpunt.