Kiev zet zijn spectaculaire opmars in het noordoosten voort. De Oekraïense strijdkrachten slagen erin de ene na de andere stad te bevrijden. De stad Severodonetsk, waar wekenlang zwaar om is gevochten, komt weer in zicht.

De Russen slaan in paniek op de vlucht. De Russische troepen hebben bij de slag in het noordoosten zo’n 150 tanks en 10 jachtvliegtuigen verloren. Oekraïne gebruikt de buitgemaakte Russische tanks om z’n offensief voort te zetten.

De Russische president zit in het nauw. Vladimir Poetin kiest de frontale aanval door met een gedeeltelijke mobilisatie 300.000 reservisten onder de wapenen te roepen. De grote vraag is of hij zoveel man én uitrusting weet op te trommelen. Gevaarlijker is echter de oorlogsretoriek van Poetin: „Het Westen is eropuit Rusland te vernietigen.” Dat rechtvaardigt –in de optiek van Moskou– inzet van kernwapens.

De VS nemen de uitspraken van Poetin serieus, zei het Witte Huis vrijdag. Ook analisten wijzen erop dat hij met de nucleaire dreiging een stap zet op de escalatieladder.

Poetin organiseert vrijdag referenda in Donetsk, Luhansk, Cherson en Zaporizhia. De vier regio’s kiezen daarbij waarschijnlijk voor aansluiting bij Rusland, waarna Moskou de provincies kan annexeren. Een Oekraïense aanval op zo’n bezette provincie staat voor Poetin gelijk aan een rechtstreekse aanval op Russisch grondgebied, waarbij hij met een zware reactie dreigt.

President Volodimir Zelenski laat zich niet afschrikken door het Russische wapengekletter. De Oekraïense troepen blijven oprukken naar Donetsk, Luhansk en Cherson. De succesvolle opmars is te danken aan slim tactisch Oekraïens optreden met Amerikaanse M142 Himars- en de Britse M270 MLRS-raketsystemen. De zware wapens (bereik 70 kilometer; de afstand Utrecht-Rotterdam) hebben al ruim 400 Russische wapendepots, commandoposten en communicatielijnen vernietigd.

Zelenski drong donderdag in een toespraak tot de VN aan op de levering van zwaardere wapens met groter bereik. Eerder legde hij zijn vraag neer bij de Amerikaanse president Joe Biden. Deze zogenaamde Atacms-raketten (Army Tactical Missile System) kunnen doelen vernietigen op 300 kilometer, de afstand Utrecht-Luxemburg (stad). Kosten: 1 miljoen euro per raket. Het zwaardere, geavanceerde wapentuig is volgens Oekraïne nodig voor een groter tegenoffensief. De tijd dringt. De winter staat voor de deur, waarbij de troepen het lastig krijgen op de drassige bodem. Bovendien kan extra slagkracht geen kwaad in het licht van de Russische mobilisatie.

Door het grote bereik kan Kiev de Russische troepen nog dieper achter de frontlinie treffen. Niet alleen het achterland van Donetsk en Luhansk komen eenvoudig binnen schootsafstand, maar ook het strategisch cruciale schiereiland de Krim.

Rusland getergd

Rusland reageert getergd op de Oekraïense vraag om Amerikaanse Atacms-raketten. Levering overschrijdt een rode lijn, briest het Kremlin. Want eventuele nieuwe aanvallen op de Krim betekenen een regelrechte aanslag op Russisch territorium. Verlies van de Donbas en de Krim is voor Poetin onacceptabel.

De VS trekken zich tot nu toe niet veel aan van de strepen die het Kremlin in het zand trekt. Biden heeft eerdere Russische rode lijnen naast zich neergelegd, bijvoorbeeld over de levering van Himarsraketten. Washington reageert vooralsnog terughoudend op de vraag van Kiev naar gps-geleide precisieraketten voor de lange afstand. De roep om Atacms-raketten komt op een gevoelig moment, nu de Poetin, na de vernederende nederlagen bij Kiev en Charkiv, de oorlog verder lijkt te laten escaleren.

De Russische president zinspeelde vorige week al op een zware tegenreactie. Niemand kan inschatten hoe escalatie eruit ziet. Een optie is het aantal verwoestende bombardementen op steden op te voeren. Of Oekraïense leiders te liquideren. Of ergens een tactisch kernwapen in te zetten.

Het Westen staat voor een dilemma: of toegeven aan de druk van Moskou of de steun opvoeren aan Kiev. Veel keus is er niet. De toekomst van Europa –en de rest van de wereld– is in het geding. De vraag is daarom of de VS hun terughoudendheid voor de levering van langeafstandsraketten laten varen na de dreigende taal van Poetin.

Europa wil meer wapens naar Oekraïne sturen en nieuwe sancties tegen Rusland afkondigen, bleek donderdag na spoedoverleg. EU-buitenlandchef Josep Borrell pleit voor „een gecoördineerde reactie” op de „onacceptabele” bedreigingen van Poetin.

Wapenlijstje

Kiev heeft meer wensen op zijn lijstje staan. Zelenski vraagt al sinds het begin van de oorlog om zware Duitse Leopardgevechtstanks. De opmars in Charkiv was mogelijk door inzet van tanks met steun van artillerie. Voor nieuwe offensieven zijn dringend moderne westerse tanks nodig, stelt Kiev.

Duitsland houdt echter de boot af om Leopards te leveren. De discussie in Berlijn laait hoog op. Bondskanselier Olaf Scholz benadrukt –om Poetin niet voor het hoofd te stoten– alleen samen met bondgenoten Leopards te willen sturen. De Duitse tanks zijn volgens Scholz nodig voor de verdediging van het NAVO-grondgebied. „Geen enkel land heeft Westerse tanks geleverd”, stelt Defensieminister Christine Lambrecht. „We moeten het doen”, werpt minister Baerbock van Buitenlandse Zaken tegen.

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, roept bondgenoten op Oekraïne alle militaire hulp te bieden waar het land om vraagt. „Oekraïne zou al het militaire materiaal moeten krijgen dat ze nodig is.”

De Duitse terughoudendheid levert gefrustreerde reacties op in Oekraïne. Eind vorige week is een T-90, de zwaarste en modernste Russische gevechtstank, bij Charkiv ongeschonden in handen van Oekraïense troepen gevallen. „Als Rusland moderne tanks levert aan Oekraïne, kan Duitsland het toch ook”, snibt Kiev.

De VS overwegen serieus om zelf moderne gevechtstanks naar Kiev te sturen. „De optie ligt absoluut op tafel”, aldus een hoge functionaris.

Luchtmacht

Oekraïne aast ook versterking van zijn vloot gevechtsvliegtuigen. Daarmee kan de luchtmacht optimaal gebruik maken van het luchtoverwicht, ontstaan na het op grote schaal uitschakelen van Russisch luchtafweer met Himars- en MLRS-raketten. Amerikaanse HARM-raketten (snelheid 3000 km/u), gemonteerd onder Oekraïense MiG-29-jagers, hebben veel Russische radarinstallaties vernietigd.

Oekraïne zou dolgraag westerse F-16’s inzetten. In de VS gaan stemmen op deze te leveren; het Pentagon heeft al budget vrijgemaakt voor de opleiding. Omscholing van Oekraïense piloten zou echter vele maanden vergen. Inzet van MiG-29’s van Oost-Europese bondgenoten is daarom sneller en effectiever. Slowakije wil elf MiG-jachttoestellen van Sovjetmakelij (ter waarde van 300 miljoen euro) doneren aan Oekraïne. Een akkoord met Kiev is echter nog niet rond.

De ontwikkelingen in Oekraïne komen in een stroomversnelling terecht. Het wapengekletter aan het front dreigt steeds verder te escaleren.