Stofwolken stijgen op. Drie CV-90-pantservoertuigen rukken op over het open heideveld van militair oefenterrein Klietz, pakweg 100 kilometer ten westen van Berlijn. Manschappen stijgen uit en nemen strategische posities in tussen de heidepollen.

45 Pantserinfanteriebataljon (45 Painfbat) uit Havelte krijgt tijdens de oefening Vigorous Bison (Krachtige Bizon) de opdracht een vijandelijk dorp te veroveren. Uiteindelijk moeten genisten een brug bouwen over de Havel, een zijtak van de Elbe. Complexe klus.

Onverwachts ratelt een mitrailleur. De slag om het dorp is begonnen. Onder dekking van een rookgordijn tijgeren de infanteristen naar nieuwe posities. Zwaar geweervuur klinkt. Losse flodders. Links en rechts ‘sneuvelen’ militairen. „Kill.”

Zware bepantsering

Twee weken lang oefent 43 Gemechaniseerde Brigade uit Havelte met pakweg 900 man op de 15 bij 15 kilometer grote Truppenübungsplatz Klietz. De training is belangrijk, benadrukt brigadegeneraal Roland de Jong van 43 MechBrig, de zwaarst gepantserde Nederlandse eenheid.

De wereld is sinds de Russische inval in Oekraïne ingrijpend veranderd. Decennialang heeft Nederland zich gericht op operaties tegen rebellen met geïmproviseerde wapens in Afghanistan en Mali. De voorbereidingen voor een oorlog tegen de Russen met hightech wapentuig zijn daarbij naar de achtergrond verdwenen. „De vaardigheden van het grootschalige gevecht tegen een gelijkwaardige tegenstander zijn weggezakt. We hadden domweg geen tijd om daarop te trainen. Kennis verdwijnt dan heel snel.”

Ouderwetse oorlog

De eerste hoofdtaak van de krijgsmacht –bescherming van Nederland en NAVO-grondgebied– staat sinds Oekraïne weer op de radar. De onlangs gelanceerde Defensienota 2022 voorziet in versterking van vuurkracht, logistiek en geneeskundige troepen. Dankzij de Defensienota krijgt de brigade in Havelte op termijn artillerie en raketartillerie onder eigen bevel. De Jong is tevreden. „Dat geeft armslag.”

Nederland pakt de training voor een ouderwetse oorlog voor het eerst weer grootschalig op. 43 MechBrig trekt ongeveer alles uit de kast voor Vigorous Bison. Gevechtstanks en pantservoertuigen rollen grommend over de Duitse hei in Klietz. Splinternieuwe Scania Gryphustrucks rijden vanuit de showroom regelrecht het slagveld op.

45 Pantserinfanteriebataljon, onderdeel van 43 MechBrig, werkt met Vigorous Bison aan certificering voor NAVO-inzet. Na het behalen van het ‘examen’ voor complexe operaties kan de NAVO de infanterie-eenheid inzetten. Overal ter wereld. Een onafhankelijke organisatie beoordeelt de prestaties.

Luitenant-kolonel Bas Kuipers, commandant van 45 Painfbat, moet met zijn eenheid zien te slagen. Zijn missie kent hij, de strategie van de vijand niet. Spannend? „Nee”, zegt Kuipers in zijn commandopost. „Ik heb alle vertrouwen in mijn mensen.”

Munitietekort

Kan Havelte na certificering de strijd met Rusland aan? Generaal De Jong kijkt minzaam. „Ik denk dat we daar klaar voor zijn. De basis is op orde.” Geldt dat ook voor de rest van de krijgsmacht? „Daar kan ik geen uitspraak over doen.” Wil hij ook niet. De Russen lezen mee. Het is echter al jaren een publiek geheim dat de krijgsmacht kampt met ernstige tekorten aan munitie en reserveonderdelen.

Snel op te lossen zijn die problemen niet. „Militair materieel haal je niet even bij Bol.com. Voor ons geldt niet: Vandaag besteld, morgen in huis. Aanschaf kost gruwelijk veel tijd. Bovendien wil de hele wereld op dit moment wapens kopen.” Investeren in de krijgsmacht blijft belangrijk, benadrukt De Jong. „De instabiliteit neemt wereldwijd alleen maar toe.”

Oekraïne

Vigorous Bison lijkt ernstig op een Oekraïne-scenario. „Zo realistisch mogelijk”, legt luitenant-kolonel Erik Derks uit. De Nederlandse eenheid moet het opnemen tegen een zwaar getrainde Duitse oefen­vijand. „Ze kennen elk geultje in het terrein.”

Omdat schieten met scherp te veel manschappen zou kosten, krijgen de militairen sensoren op helm en scherfvest. Schieten vindt plaats met laserstralen. Wie wordt geraakt, is af. „Dit is lasergame-plus-plus. Het systeem liegt niet.”

Takke-takke-tak! Machinegeweren spuwen vuur. Een CV-90-pantservoertuig voert op hoge snelheid versterkingen aan. „Romeo! Rómeo… Hier Charlie. Neem dat rechter raam onder vuur.” Achter een aarden wal instrueert een commandant z’n manschappen. De zwaar gecamoufleerde gezichten staan strak.

De vijand vuurt. Treffer. Een militair –zware baard, kaal hoofd– krijgt een melding van het systeem. „Kill.” Zwaar gefrustreerd zet hij z’n helm af. Game over. „Ik ben dood.” Hij grijpt naar z’n zware Van Nelle. De ‘gesneuvelde’ militair gooit nog even –stiekem– zijn magazijn naar een collega. En nog één. In een oefening kan dat.

Een viertonner hobbelt met verse troepen naar het front. Een militair („22, geen naam”) houdt de vijand vanuit het cabineluik met zijn mitrailleur in het vizier. Een kogel schakelt hem uit. Hij baalt. „Ik heb nog geen schot gelost.” Een DAF inzetten aan het front is weinig realistisch, moppert de gecamoufleerde vechtjas. „In zo’n viertonner ben je kwetsbaar. Maar ja, de CV-90’s waren op.” Ook soldaat Tom meldt sip „afgebukst” te zijn. „Balen, ik wil graag meedoen aan het gevecht.”

Het aantal uitgeschakelde militairen bij het dorp neemt snel toe. Realistisch, reageert plaatsvervangend bataljonscommandant majoor Alain Brocken. „Vechten in stedelijk gebied kost helaas veel manschappen.”

Brandplek

Zonder kleerscheuren komen de militairen niet uit de oefening. Een gloeiend hete huls van een machinegeweer belandt precies tussen nek en kraag van een militair. Een pijnlijke brandwond resteert. „Het hoort erbij.” De man krijgt eerste hulp met kompressen en brandzalf.

Defensie volgt via inlichtingendiensten uit binnen- en buitenland de oorlog in Oekraïne op de voet. 43 MechBrig past zogenaamde lessons learned direct toe tijdens de oefening, legt generaal De Jong uit. „We leren van elke oorlog.”

Onbemande toestellen veranderen het slagveld. „De inzet van drones heeft een hoge vlucht genomen.” Het te lang concentreren van troepen op één plek is daarom taboe. Statische commandoposten in het veld onder dikke camouflage ook. „We doen de bevelvoering nu vanuit vijf Boxervoertuigen. Een commandopost moet zich elke paar minuten verplaatsen.”

Brugslag

De zon glinstert in het water. 105 Geniecompagnie Waterbouw moet de 125 meter brede Havel zien te overbruggen. Defensie oefent voor het eerst sinds 2017 een brugslag. „De laatste keer was voor mij 2001”, zegt luitenant-kolonel Kuipers.

„Een rivieroversteek is de meest complexe militaire operatie”, waarschuwt generaal De Jong. De juiste eenheid moet op de juiste plek op het juiste moment in actie komen. Inlichtingendiensten verkennen vooraf de locatie, verkenners inventariseren boven en onder water de risico’s, artilleristen staan op scherp om vuursteun te verlenen, militairen moeten aan beide kanten van de rivier een bruggenhoofd veroveren. Pas dan kunnen de genisten hun brug leggen.

De Russen zijn in Oekraïne meerdere malen in de pan gehakt tijdens ”rivercrossings” over de Donets. De risico’s zijn groot. „Een brug ligt er niet in drie minuten. Ben je een dag bezig, dan ben je te laat”, verzekert Kuipers. Voortijdige ontdekking ligt op de loer. „Oorlog voeren is echt niet makkelijk”, benadrukt generaal De Jong.

Veerpont

Een Scania komt voorrijden, draait en rijdt achteruit de steile oeverhelling af. Met hoge snelheid lanceert de truck een duwboot. Water spat op. Het kunstje herhaalt zich. Dan rijden trucks met brugdelen voor. Een voor een schuiven de pontons in het water. Zeven duwboten manoeuvreren de pakweg achttien brugdelen tegen elkaar om ze te koppelen. Snelheid is geboden.

„We bouwen met een paar pontons eerst een veer”, legt majoor Brocken uit bij de brede rietkraag. „Daarmee kunnen we snel wat zwaarder materieel overzetten.” Zo gezegd, zo gedaan. Een gepantserde CV-90 –gewicht dik 30 ton– koerst met het veer naar de overkant.

Dan koppelen de genisten meerdere pontondelen aan elkaar en ontstaat een heuse brug. De bouw neemt uren in beslag. Een groot risico. Een troepenconcentratie vormt een lucratief doelwit voor de vijand. Het lasergame-systeem kan daar korte metten mee maken. „De militairen krijgen in zo’n geval vuur op hun dak”, verzekert luitenant-kolonel Kuipers.

Angstig

Een 70 ton zware Leopard 2A6-gevechtstank rolt uiteindelijk voorzichtig de aluminium brug op. Angstig diep buigen de pontons door. Water spoelt over het brugdek. De Leo bereikt echter veilig de overkant. Een bonte verzameling militair materieel volgt. Leopards, CV-90’s, Boxers, Fenneks, een Kodiak en een verdwaalde Bushmaster.

Luitenant-kolonel Kuipers toont zich na afloop redelijk tevreden. „De operatie heeft langer geduurd dan verwacht. Dat maakt het risicovol.” Toch ligt hij er nog niet wakker van. „Morgen doen we het weer. Maar dan sneller.”