Volgens het RIVM is de agrarische sector goed voor 40 procent van de totale stikstofneerslag. Het waaiert als een deken uit over het land en daar is niet ieder bij gebaat, behalve brandnetel, fluitenkruid en nog enkele profiteurs. Dus wil het kabinet fors inzetten op natuurherstel. Je hoeft geen bioloog te zijn om te zien hoe de Nederlandse natuur achteruit boert. Het platteland werd saai. Schaalvergroting, mechanisatie en productiviteit maakten het er niet mooier op. Houtwallen verdwenen, bomen stonden in de weg. Kruidige weiden met een diversiteit aan bloemen werden eentonige vlakten, groen als biljartlakens. Kleine boerenbedrijven stopten. De overblijvers groeiden als kool, de enige overlevingskans.

Of de stikstofdoelen gehaald worden via de aangekondigde route, is de vraag. We willen te veel in dit kikkerlandje van postzegelformaat. In de vijftiger jaren was het land plotseling te vol. Boeren werden aangemoedigd om te vertrekken. Daarna werd ”vol” een taboewoord. De Nederlandse Volksunie met Janmaat aan het roer, kwam daar op hardhandige wijze achter. Vervolgens waren er weer grenzen aan de groei. Ondertussen is het land eivol van mensen en beesten.

We blijven echter ambitieus en ondernemend. We zetten in op groei, maar willen ook bloemetjes en bijtjes zien. De economie draait als een tierelier en schreeuwt om ruimte, handen en hoofden. Boeren moeten verduurzamen, natuurinclusief ondernemen, verhuizen, krimpen of stoppen. Maar wat gebeurt er straks met hun gronden en lege schuren? Worden dat solarparken? Woonwijken? Komen daar nieuwe ondernemingen? Dus meer infrastructuur. En waarom zou de agrarische sector wel kunnen krimpen en Schiphol niet? En moet Lelystad koste wat kost opengaan? Het Hogeland in Groningen biedt nog plaats aan datacentra, aldus de radio zaterdag. Zo wordt het dweilen met de kraan open en zijn we voorlopig nog niet uit het stikstofmoeras. En stikken in de stikstof gebeurt ook rondom Tata Steel, bij Schiphol en op de Maasvlakte. Ondertussen zitten de boeren met veel vragen en grote zorgen. Hebben we niet allemaal schuld aan de huidige situatie? Zolang we ons als rupsjes-nooit-genoeg gedragen, blijven we gevangen in een duivels systeem.